Hệ tiêu hóa có nhiệm vụ tiêu hóa thức ăn, hấp thụ chất dinh dưỡng và đào thải chất độc hại. Hệ tiêu hóa chia thành 2 phần hệ tiêu hóa và ống tiêu hóa. Quá trình tiêu hóa là quá trình đòi hỏi một sự kết hợp kĩ lượng của các cơ quan trong bộ phận tiêu hóa.
Hệ tiếu hóa là gì?
Hệ tiêu hóa là hệ thống các cơ quan của cơ thể có nhiệm vụ ăn, tiêu hóa thức ăn để tách lấy năng lượng và dinh dưỡng, và đẩy các chất thải còn lại ra ngoài.
Vai trò của hệ tiêu hóa
Hệ tiêu hóa là một trong những bộ phận quan trọng bậc nhất của cơ thể. Và tiêu hóa là chức năng tối quan trọng. Nó giúp cung cấp dinh dưỡng đi nuôi cơ thể từ khi sinh ra, trưởng thành và đặc biệt quan trọng trong những năm đầu đời.
Chức năng của hệ tiêu hóa
Vai trò của hệ tiêu hóa đối với sự sống của con người là rất quan trọng. Chức năng của hệ tiêu hóa bao gồm: tiêu hóa thức ăn, hấp thụ dinh dưỡng, miễn dịch và thải độc.
Tiêu hóa thức ăn, hấp thụ dinh dưỡng
Chức năng chính, đầu tiên của hệ tiêu hóa đúng như tên gọi của nó chính là tiêu hóa thức ăn và hấp thụ dinh dưỡng từ thức ăn vào cơ thể. Quá trình này mất khá nhiều thời gian bởi thức ăn sẽ lần lượt đi qua nhiều cơ quan của hệ tiêu hóa.
Hệ tiêu hóa có chức năng miễn dịch
Bên cạnh đó cũng không thể không nhắc tới chức năng miễn dịch của hệ tiêu hóa. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng hệ tiêu hóa quyết định tới 70% hệ thống miễn dịch của cơ thể, có đến 95% vi khuẩn, virus xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa.
Quả thật không phải không có căn nguyên mà người ta vẫn thường nói “bệnh từ miệng ăn vào”. Tuy nhiên, bạn không cần quá lo lắng bởi hệ tiêu hóa đã “lường trước” vấn đề này nên “chuẩn bị sẵn” hệ miễn dịch đường ruột để ngăn chặn tác nhân gây bệnh.
Hệ tiêu hóa có chức năng thải độc
Lớp niêm mạc đường ruột có khoảng 30 triệu nhung mao. Dưới lớp nhung mao này là các vi nhung mao. Với khoảng từ 40 – 50 mét vuông bề mặt, nhung mao cùng với các vi khuẩn đường ruột tạo thành lớp màng lọc.
Lớp màng này chỉ cho các chất dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất đi qua, cản các vi khuẩn có hại và chất độc lại để thải ra ngoài cơ thể.
Cấu tạo của hệ tiêu hóa
Hệ thống tiêu hóa của chúng ta được thiết kế độc đáo để tiêu hóa thức ăn thành chất dinh dưỡng, cơ thể sử dụng cho năng lượng, tăng trưởng và sửa chữa tế bào. Các bộ phận được kết nối nhịp nhàng và hoạt động như sau:
Miệng
Thức ăn được nghiền nhỏ, trộn lẫn với nước bọt chia thức ăn thành nhiều phần nhỏ mềm, trơn được lưỡi đưa xuống cuống họng và thực quản.
Hầu
Hầu là ngã tư, giữa đường hô hấp và tiêu hóa. Họng là một ống cơ màng dài 15cm.
Thực quản
Thực quản là một ống cơ kéo dài từ hầu họng đến dạ dày. Thực quản đưa thức ăn xuống dạ dày bằng các cơn co thắt hay còn được gọi là nhu động. Điểm giữa thực quản và dạ dày có cơ vòng thực quản dưới nhằm giữ cho thức ăn ở dạ dày không trào ngược lên thực quản.
Dạ dày
Dạ dày ngoài việc giữ thức ăn, còn có tác dụng như là một máy trộn và máy xay. Dạ dày tiết ra axit và các enzyme mạnh sẽ tiếp tục quá trình tiêu hóa thức ăn. Khi rời khỏi dạ dày, thức ăn ở dưới dạng chất lỏng hoặc đã được nghiền nhỏ. Từ đó thức ăn chuyển đến ruột non.
Ruột non
Ruột non của bạn tạo ra nước ép tiêu hóa, kết hợp với nước mật và dịch tụy để hoàn thành quá trình phân hủy protein, carbohydrate và chất béo. Vi khuẩn trong ruột non của bạn tạo ra một số enzyme bạn cần để tiêu hóa carbohydrate. Ruột non của bạn di chuyển nước từ máu vào đường tiêu hóa của bạn để giúp phá vỡ thức ăn. Ruột non của bạn cũng hấp thụ nước với các chất dinh dưỡng khác.
Ba cơ quan đóng vai trò then chốt trong việc giúp dạ dày và ruột non tiêu hóa thức ăn gồm:
- Tuyến tụy: Tuyến tụy có nhiều chức năng khác nhau, trong quá trình tiêu hóa thức ăn tuyến tụy tiết ra một số enzyme vào ruột non để phân hủy protein, chất béo và carbohydrate có trong thức ăn.
- Gan: Gan cũng có nhiều chức năng, nhưng hai chức năng chính của nó trong hệ thống tiêu hóa là tiết dịch mật và lọc máu có các chất dinh dưỡng vừa được hấp thụ đến từ ruột non.
- Túi mật: Túi mật là một túi chứa dịch mật có hình quả lê và nằm ngay dưới gan. Dịch mật được tạo ra ở gan và sau đó nếu cần phải lưu trữ thì dịch mật sẽ được di chuyển đến túi mật thông qua ống mật. Trong bữa ăn, túi mật co bóp để đẩy dịch mật xuống ruột non.
Đại tràng
Đại tràng là một ống dài khoảng 2m nối ruột (phần đầu tiên của ruột già với trực tràng (phần cuối của ruột già).
Phân, chất thải còn lại từ quá trình tiêu hóa, được đi qua ruột già, trước tiên ở trạng thái lỏng và cuối cùng ở dạng rắn khi nước được ruột già hấp thụ ra khỏi phân. Phân chủ yếu là các mảnh vỡ thực phẩm và vi khuẩn. Những vi khuẩn này thực hiện một số chức năng hữu ích, như tổng hợp các vitamin, xử lý chất thải và thực phẩm, và bảo vệ cơ thể chống lại các vi khuẩn có hại. Khi đại tràng trở nên đầy phân, hay phân, nó sẽ đi vào trực tràng để bắt đầu quá trình loại bỏ.
Trực tràng
Trực tràng kết nối các đại tràng với hậu môn. Công việc của trực tràng là lấy phân từ đại tràng, và để giữ phân cho đến khi đi ngoài xảy ra. Khi bất cứ thứ gì (khí hoặc phân) đi vào trực tràng, cảm biến sẽ gửi một thông điệp đến não. Sau đó não quyết định xem khí hoặc phân ở trực tràng có thể được giải phóng hay không. Nếu có thể, cơ vòng (cơ) thư giãn và trực tràng hợp đồng, trục xuất ra ngoài. Nếu khí và phân không thể bị trục xuất, cơ vòng cùng và trực tràng kết hợp, để cảm giác tạm thời biến mất.
Hậu môn
Hậu môn là phần kết thúc của đường tiêu hóa. Nó bao gồm các cơ sàn chậu và hai cơ vòng hậu môn (cơ bắp bên trong và bên ngoài). Lớp lót hậu môn phía trên đặc biệt để phát hiện chất thải hậu môn. Nó cho chúng ta biết chất thải là các chất lỏng, khí, hoặc rắn. Các cơ sàn chậu tạo ra một góc giữa trực tràng và hậu môn khiến phân từ từ ra ngoài. Các cơ vòng hậu môn giúp kiểm soát tình trạng đi ngoài. Cơ vòng trong giúp giữ lại chất thải nếu không đi ngoài được. Khi bắt buộc phải đi vệ sinh, cơ vòng ngoài để giữ cho phân ở trong cho đến khi chúng ta có thể đi vào nhà vệ sinh.
Để hệ tiêu hóa khỏe mạnh
Khi các cơ quan này hoạt động không tốt, bạn có thể gặp phải nhiều tình trạng như: táo bón, trĩ, trào ngược dạ dày, suy dinh dưỡng, thiếu dưỡng chất,… Với các rối loạn không phải bệnh lý, bạn có thể xử lý, tăng cường hệ tiêu hóa mà không cần dùng thuốc bằng các loại thực phẩm như:
Giữ chế độ sinh hoạt khoa học
- Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng là một trong những cách để có hệ tiêu hóa tốt. Bởi căng thẳng kéo dài làm gia tăng khả năng mắc các bệnh viêm loét dạ dày, tiêu chảy, táo bón,…
- Hạn chế làm việc quá sức.
- Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện và điều trị bệnh kịp thời.
Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh tốt cho hệ tiêu hóa
- Nước: Thiếu nước là nguyên nhân phổ biến gây táo bón. Cơ thể người cần được hấp thu từ 2- 3l nước lọc mỗi ngày, bạn cần uống nhiều hơn nếu tập thể dục, làm việc quá sức hoặc sống trong điều kiện khí hậu nóng.
Ngoài nước lọc, bạn cũng nên ăn nhiều loại trái cây, rau quả chứa nhiều nước như: bí xanh, dâu, dưa, cần tây, dưa chuột.
- Chất béo tốt: Bạn cần bổ sung đủ lượng chất béo vào cơ thể, tuy nhiên ưu tiên chất béo tốt để hấp thu chất dinh dưỡng hiệu quả. Thực phẩm giàu chất béo tốt nên bổ sung gồm: hạt chia, quả óc chó, các loại cá béo (cá thu, cá hồi, cá mòi), hạt lanh,…
- Ăn gì để hệ tiêu hóa khỏe mạnh là mối băn khoăn của nhiều người. Bên cạnh việc bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng, bạn nên ăn nhiều chất xơ bởi nó thúc đẩy quá trình đào thải phân ra ngoài cơ thể.
- Ăn chậm, nhai kỹ sẽ thúc đẩy sản xuất enzyme tiêu hóa, tăng khả năng hấp thụ các chất dinh dưỡng. Bạn nhai kỹ thức ăn còn tránh cho dạ dày phải làm việc quá mức, ngăn ngừa chứng khó tiêu và ợ nóng.
- Tránh ăn khuya và ngủ ngay sau khi ăn.
- “Tránh xa” thuốc lá, rượu, bia, chất kích thích.
Duy trì chế độ tập luyện hợp lý
- Tập thể dục thể thao đều đặn là một trong những cách để có hệ tiêu hóa tốt. Các môn thể thao như bơi lội, đạp xe đạp, yoga,… giúp tăng tốc độ vận chuyển của đường ruột, giảm các chất gây viêm cho cơ thể, gia tăng trao đổi chất.
- Hơn nữa, duy trì thói quen tập thể dục thể thao sẽ tạo lập một nền tảng cơ thể khỏe mạnh, giúp chống lại mọi bệnh tật.
Hệ tiêu hóa có nhiều cơ quan thế nhưng chúng phối hợp với nhau rất nhịp nhàng trong việc thu nhận và xử lý thức ăn. Để có một cơ thể khỏe mạnh bạn cần chú trọng đến thói quen ăn uống, sinh hoạt hàng ngày ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động của hệ tiêu hóa. Bên cạnh việc quan tâm đến chế độ ăn uống, sức khỏe thể chất không thể lơ là việc tăng cường ràn luyện sức khỏe bằng các bài tập là giải pháp giúp nâng cao sức khỏe tốt.
