Áp xe gan là hiện tượng hình thành ổ mủ trong tổ chức gan do nhiễm khuẩn hoặc nhiễm ký sinh trùng. Áp xe có thể to hoặc nhỏ, là một bệnh rất nguy hiểm vì gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng cho con người.
Áp xe gan là bệnh gì?
Gan là cơ quan quan trọng trong cơ thể con người, có chức năng dự trữ năng lượng, tạo ra protein và thải trừ những chất gây hại cho cơ thể.
Áp xe gan là tình trạng tổn thương tại gan, lá gan bị nhiễm khuẩn hoặc nhiễm ký sinh trùng, khi đó gan sẽ có biểu hiện sưng mủ và hình thành các lỗ nhỏ.
Những tình trạng viêm như viêm ruột thừa, viêm túi thừa, viêm túi mật thường xảy ra áp xe gan nhất, các loài ký sinh trùng như trùng amip cũng gây ra mưng mủ. Hầu hết những tình trạng này xảy ra trong điều kiện vệ sinh kém.
Nguyên nhân gây bệnh
- Nguyên nhân áp xe gan có thể do vi khuẩn, ký sinh trùng gây ra. Ở các nước phát triển, nguyên nhân do vi khuẩn chiếm tỷ lệ hàng đầu. Nhưng nhìn chung trên toàn thế giới, áp xe gan do ký sinh trùng là amip lại là nguyên nhân phổ biến nhất.
- Vi khuẩn và ký sinh trùng có thể xâm nhập vào cơ thể gây áp xe gan theo đường máu là động mạch và tĩnh mạch, theo đường bạch huyết hoặc đường dẫn mật.
- Các loại vi khuẩn và ký sinh trùng đều tổn tại trong các ổ nhiễm khuẩn như mụn, nhọt, các áp xe cơ, áp xe phổi.
- Ngoài ra, áp xe gan cũng có thể do vi sinh vật đi ngược theo đường mật vào gan gây nhiễm khuẩn khu trú gọi là áp xe gan đường mật.
Những yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc áp xe gan bao gồm:
- Ăn uống không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
- Mắc các bệnh về gan, như: nhiễm trùng gan hay suy chức năng gan.
- Nữ giới có thể có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nam giới. Tuy nhiên, tỷ lệ cao hơn là không nhiều.
- Độ tuổi mắc bệnh cao vào khoảng 60 đến 70 tuổi. Áp xe gan cũng có thể gặp ở trẻ sơ sinh, liên quan đến thông tĩnh mạch rốn và nhiễm trùng.
Những triệu chứng của bệnh
Bệnh áp xe gan triệu chứng có thể không xuất hiện ngay lập tức. Nếu có triệu chứng thì có thể là: sốt, ớn lạnh, vã mồ hôi, buồn nôn, ói mửa, tiêu chảy hoặc những cơn đau ở phần bụng trên bên phải cũng thường diễn ra. Ngoài ra còn có một số các triệu chứng ít gặp khác như: đau thắt ngực, biếng ăn, vàng da và vàng tròng trắng mắt.
Biến chứng của bệnh áp xe gan
Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời, bệnh nhân áp xe gan sẽ gặp nguy hiểm với các biến chứng nguy hiểm sau:
- Biến chứng do vỡ ổ áp xe gan: là biến chứng hay gặp nhất và cũng nguy hiểm nhất. Khi ổ áp xe gan ở bên trái bị vỡ thì nó có thể vỡ vào màng tim, người bệnh có triệu chứng đột ngột khó thở, vã mồ hôi, da tím tái, tiếng tim không nghe rõ, nếu không sớm cấp cứu bệnh nhân có thể tử vong vì bị ép tim cấp.
- Nhiễm trùng ổ bụng: Trường hợp vỡ ổ áp xe gan vào ổ bụng thì có thể gây nhiễm trùng toàn bộ ổ bụng (còn gọi là viêm phúc mạc) với các triệu chứng: đau bụng dữ dội, bụng cứng, sốt cao. Bệnh nhân trong trường hợp này cần phải kịp thời dẫn lưu ổ bụng hoặc phẫu thuật cấp cứu để phòng ngừa trường hợp bệnh nhân bị choáng nhiễm khuẩn và tử vong.
- Vỡ ống tiêu hóa: Ổ áp xe gan có thể vỡ vào ống tiêu hóa như đại tràng, dạ dày, khiến bệnh nhân bị nôn ra mủ, đi ngoài ra máu hoặc ổ áp xe vỡ vào cơ thành bụng gây áp xe cơ thành bụng hoặc tạo thành những lỗ rò chảy mủ.
Chẩn đoán và điều trị bệnh
Chẩn đoán bệnh áp-xe gan
Ngoài những biểu hiện trên lâm sàng như đau tức hạ sườn phải, sốt cao, ho và khó thở… Để chẩn đoán chính xác áp xe gan cần làm những xét nghiệm cận lâm sàng như:
- Xét nghiệm máu để tìm dấu tăng bạch cầu, thiếu máu đẳng sắc nhẹ hồng cầu bình thường.
- Xét nghiệm tốc độ lắng máu.
- Xét nghiệm chức năng gan: ALP tăng, Albumin giảm, men gan tăng, bilirubin tăng.
- 50% trường hợp áp xe gan sẽ cho kết quả cấy máu dương tính.
- Xét nghiệm phân: chứa trứng hay thể tư dưỡng của histolytica. Nếu nghi ngờ nhiễm histolytica, làm thêm xét nghiệm huyết thanh.
- X quang ngực thẳng có hình ảnh vòm hoành bên phải nâng cao, có xẹp phổi hay tràn dịch màng phổi.
- Siêu âm áp xe gan cũng được dùng để chẩn đoán bệnh.
- Chụp cắt lớp vi tính cũng phát hiện được áp xe gan.
- Nội soi mật tụy ngược dòng sẽ chỉ ra vị trí và nguyên nhân tắc nghẽn, cho phép đặt stent hoặc dẫn lưu.
Điều trị áp xe gan
Phương pháp điều trị tốt nhất là rút mủ và dùng kháng sinh. Hầu hết các bệnh nhân đều cần 2 đến 3 loại kháng sinh khác nhau.
Điều trị nội khoa
Các bệnh nhân áp xe gan được điều trị bằng thuốc kháng sinh phổ rộng. Trên thực tế, bệnh nhân bị áp xe gan được các bác sĩ phẫu thuật chọc hút ổ áp xe trước khi điều trị nội khoa. Sau đó bệnh phẩm được nuôi cấy và bệnh nhân được cho thuốc dựa vào kết quả kháng sinh đồ. Đây là sự phối hợp điều trị mang lại hiệu quả cao và tiết kiệm kinh phí chữa trị cho người bệnh.
Dẫn lưu rút mủ qua da
Hầu hết những ca áp xe gan do vi khuẩn hoặc áp xe gan lớn do amip không được điều trị phục hồi hoàn toàn chỉ với kháng sinh đơn thuần. Do đó cần được dẫn lưu dựa vào kết quả siêu âm hoặc chụp cắt lớp vi tính.
Phương pháp này cũng cần thiết khi áp xe vỡ và bệnh nhân bị viêm phúc mạc, ổ áp xe quá lớn (> 5cm) hoặc nhiều vách, hay bệnh nhân mắc phải các bệnh lý trong ổ bụng cần phẫu thuật như viêm ruột thừa.
Tuy nhiên, phương pháp này cũng có những hạn chế như khó áp dụng với các áp xe lớn, nhiều ổ áp xe, các bệnh kết hợp như bệnh đường mật cần phẫu thuật.
Phòng ngừa bệnh áp xe gan
- Không nên ăn các loại thịt chưa nấu chín như nem chua, nem chạo, gỏi, tiết canh.
- Không ăn rau sống chưa được rửa sạch, kể cả các loại rau (giá đỗ) ăn kèm khi ăn phở, bún chả.
- Không uống nước chưa đun sôi như nước lã ở sông, suối, ao, hồ ngay cả nước trong chum vại, giếng, bể chứa nước, vòi.
- Không nên dùng nước đá cây và không ăn kem không đạt tiêu chuẩn vệ sinh, không nên uống nước giải khát bán ở vỉa hè.
- Ở những vùng nông nghiệp trồng rau màu, không được dùng phân tươi để bón.
- Cần rửa tay sạch bằng xà phòng sau khi đi vệ sinh và trước mỗi bữa ăn.
- Khi phát hiện trong cơ thể có ổ nhiễm khuẩn cần đi khám để được điều trị dứt điểm không cho vi khuẩn lây lan nhất là lây theo đường máu bởi nhiễm khuẩn huyết.
- Khi nghi ngờ bị áp-xe gan cần đi khám bệnh càng sớm càng tốt để được xác định một cách chắc chắn và có hướng xử lý kịp thời, tránh để xảy ra biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến tính mạng người bệnh.
Áp xe gan không phải là một bệnh lý phổ biến ở nước ta. Tuy nhiên, nếu không được phát hiện sớm và điều trị thích hợp, có thể dẫn tới các biến chứng nghiêm trọng cho người bệnh. Khi có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, hãy nhanh chóng tìm đến bác sĩ để được siêu âm và thực hiện các xét nghiệm cần thiết khác trước khi bắt đầu quá trình điều trị.
