Áp xe phổi là tình trạng nhiễm trùng tại phổi gây tích tụ dịch mủ, sưng đau và hoại tử mô phổi. Áp xe phổi nguyên phát là nhiễm trùng khởi phát và gây mưng mủ tại phổi, còn áp xe phổi thứ phát là nhiễm trùng tiến triển từ các cơ quan mắc bệnh khác. Cần chẩn đoán và điều trị sớm tránh áp xe phổi tiến triển đến biến chứng nguy hiểm.
Áp xe phổi là bệnh gì?
Áp xe phổi hay ép xe phổi (tiếng Anh là Lung Abscess) là một bệnh lý nhiễm trùng xảy ra ở mô phổi, sau khi người bệnh mắc các viêm nhiễm cấp tính như viêm phổi, tắc mạch phổi nhiễm khuẩn… Khi mắc bệnh, nhu mô phổi của người bệnh sẽ bị hoại tử, lâu ngày hình thành dịch mủ và các ổ áp xe chứa mủ, xác bạch cầu chết và các vi sinh vật gây bệnh.
Nguyên nhân gây bệnh
Nnguyên nhân dẫn đến bệnh được chia thành các nhóm như sau:
- Vi khuẩn kỵ khí: Gồm các vi khuẩn Bacteroides melaninogenicus, Fusobacterium nucleatum, Bacteroid fragilis peptococcus, Peptostreptococcus… Đây là những vi khuẩn thường gặp nhất, chiếm tỷ lệ hơn 60% các nguyên nhân gây áp xe phổi.
- Tụ cầu vàng: Bệnh cảnh lâm sàng khá nặng nề khi tổn thương nhu mô phổi và màng phổi, có nguy cơ hội chứng suy phổi, nhiễm trùng, nhiễm độc nặng… cho người bệnh.
- Klebsiella Pneumoniae: Tiến triển lan rất nhanh, bệnh cảnh rất nặng, nguy cơ tử vong cao.
- Những vi khuẩn khác như phế cầu khuẩn, liên cầu nhóm A hay tan máu, các vi khuẩn Gram (-) như Pseudomonas aeruginosa, Haemophilus influenzae cũng tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Ký sinh trùng: Thường gặp nhất là Amip, có thể là nguyên phát nhưng đa số các trường hợp là thứ phát sau áp xe gan, ruột. Tổn thương này thường gặp ở đáy phổi phải, sát với cơ hoành và thường kèm theo thương tổn ở màng phổi, các triệu chứng đặc trưng là ho có đờm màu socola và có lẫn máu tươi.
- Một số nguyên nhân khác có thể gây bệnh là kén phế quản bội nhiễm, ung thư nguyên phát hoại tử, giãn phế quản, hang lao, kén phổi bẩm sinh, các chấn thương lồng ngực hở, đặt nội khí quản…
Triệu chứng khi bị áp xe phổi
Dấu hiệu dễ nhận biết nhất của bệnh là ho có đờm, đôi khi ho ra máu hoặc mủ, có mùi hôi.
Các triệu chứng khác bao gồm:
- Hơi thở hôi.
- Sốt.
- Đau ngực nhất là khi thở sâu.
- Hụt hơi.
- Đổ mồ hôi nhiều nhất là ban đêm.
- Giảm cân không lý do.
- Cảm thấy mệt mỏi.
Biến chứng của bệnh áp xe phổi
Áp xe phổi nếu không được điều trị sớm hoặc điều trị không đúng cách đều có khả năng gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như:
- Áp xe phổi ho ra máu: Do tình trạng vỡ mạch máu, đặc biệt nghiêm trọng khi ổ áp xe ở gần rốn phổi. Nếu không được cấp cứu kịp thời có thể ảnh hưởng tới tính mạng.
- Tràn mủ màng phổi: Xảy ra khi ổ áp xe bị vỡ thông với màng phổi.
- Nhiễm trùng máu: Khi vi khuẩn trong ổ áp xe xâm nhập vào máu, gây sốc nhiễm trùng và có thể tử vong.
- Ngoài ra, áp xe phổi còn gây ra những biến chứng khác như: Xơ phổi, giãn phế quản, áp xe não…
Đường lây truyền của bệnh
Áp xe phổi có thể lây truyền từ người bệnh sang người lành nếu tác nhân gây bệnh trong ổ áp xe lây lan ra môi trường bên ngoài. Các đường lây truyền bệnh có thể gặp:
- Đường khí – phế quản: Người bệnh hít vi khuẩn vào phổi từ không khí, từ các chất tiết nhiễm trùng ở mũi họng, răng miệng, các thủ thuật phẫu thuật ở tai mũi họng, dị vật đường thở, đặt nội khí quản, trào ngược dạ dày…
- Đường máu: Các bệnh lý viêm nội tâm mạc, viêm tĩnh mạch, gây thuyên tắc, nhồi máu và nhiễm trùng huyết, có thể gây áp xe ở cả hai phổi.
- Đường kế cận: Áp xe dưới cơ hoành, áp xe gan do amip, áp xe đường mật, áp xe trung thất, áp xe thực quản,… Khi vỡ có thể gây áp xe phổi.
Phương pháp chẩn đoán
Đầu tiên, bác sĩ sẽ hỏi bệnh, xem xét lịch sử bệnh và thăm khám các triệu chứng, dựa vào đó sẽ chỉ định các phương pháp cận lâm sàng tiếp theo để việc chẩn đoán được chính xác nhất.
- Xét nghiệm máu: Kết quả xét nghiệm máu cho thấy tăng số lượng bạch cầu, hoặc các xét nghiệm khác như CRP-hs tăng đều thể hiện sự nhiễm trùng.
- Xét nghiệm mẫu đờm hoặc mủ: Xét nghiệm này được chỉ định khi bác sĩ nghi ngờ người bệnh có các dấu hiệu của bệnh.
- Chụp X-quang hoặc CT scan: Hình ảnh điển hình của áp xe phổi trên phim X-quang là dạng hình tròn có bờ không đều, khá dày có chứa dịch bên trong. Đây cùng là cách xác định chính xác vị trí ổ áp xe.
- Nội soi phế quản: Bác sĩ dùng một ống nhỏ có đèn và camera ở đầu đưa qua mũi hoặc miệng, vào trong lòng khí phế quản để lấy một mẫu đờm hoặc mô phổi ra bên ngoài. Phương pháp này được sử dụng trong trường hợp người bệnh điều trị thuốc kháng sinh nhưng bệnh không thuyên giảm, nghi ngờ đường thở bị bít tắc hoặc hệ miễn dịch suy giảm.
Biện pháp điều trị bệnh
Điều trị nội khoa
Thuốc kháng sinh có vai trò quan trọng trong điều trị bệnh nhiễm trùng nói chung và áp xe phổi nói riêng. Cần dùng kháng sinh sớm liều cao, và phối hợp kháng sinh theo phác đồ. Liệu trình dùng kháng sinh có thể thay đổi dựa trên hiệu quả điều trị và triệu chứng lâm sàng. Dùng kháng sinh đúng, đủ thời gian và liều lượng sẽ giúp điều trị nhiễm trùng triệt để, tránh tái phát.
Dẫn lưu ổ áp xe cũng cần thực hiện sớm sau khi xác định được vị trí và mức độ áp xe. Dẫn lưu tư thế, vỗ rung lồng ngực cần thực hiện nhiều lần cho đến loại bỏ hoàn toàn ổ áp xe. Các trường hợp nặng hơn có thể dùng dẫn lưu ống mềm qua phế quản hoặc chọc dẫn lưu mủ qua da.
Điều trị hỗ trợ
Điều trị hỗ trợ bằng thuốc điều trị triệu chứng sẽ giúp bệnh nhân dễ chịu hơn như: thuốc kháng viêm, thuốc hạ sốt, thuốc giảm đau,… Bên cạnh đó cần lưu ý đến chế độ dinh dưỡng đầy đủ, giúp tăng cường sức khỏe và cân bằng điện giải.
Phẫu thuật
Với các trường hợp ổ áp xe kích thước lớn, đe dọa biến chứng nguy hiểm, không đáp ứng với điều trị nội khoa hoặc áp xe phổi trên bệnh lý nền thì phẫu thuật có thể được tiến hành. Phẫu thuật dẫn lưu loại bỏ ổ mủ sẽ giúp loại bỏ nhanh ổ viêm nhiễm, tuy nhiên vẫn cần điều trị kéo dài bằng kháng sinh và chăm sóc.
Phương pháp phòng tránh bệnh
Các biện pháp giúp phòng ngừa và hạn chế diễn tiến của áp xe phổi:
- Giữ vệ sinh và điều trị tốt những bệnh nhiễm khuẩn ở răng, miệng, mũi và họng.
- Giữ ấm cơ thể đặc biệt là vào mùa đông.
- Không nên để dị vật rơi vào đường thở.
- Cẩn thận khi cho người bệnh ăn thông qua ống sonde dạ dày.
- Hạn chế sử dụng những chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá.
- Lối sống lành mạnh, khoa học, chế độ sinh hoạt hợp lý.
- Ăn uống lành mạnh, bổ sung đầy đủ dinh dưỡng.
- Tập thể dục thường xuyên để tăng cường sức đề kháng.
- Nên đi kiểm tra sức khỏe nếu xuất hiện những triệu chứng như ho, đau ngực, sốt cao,…
Bệnh áp xe phổi mặc dù là căn bệnh nhiễm trùng nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể được chữa khỏi nhanh chóng nhờ những tiến bộ trong y học hiện đại. Với bệnh áp xe phổi, chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giúp ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm đe dọa đến sức khỏe và tính mạng người bệnh. Vì thế ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ, hãy sớm tới chuyên khoa hô hấp kiểm tra và điều trị. Ngoài ra, việc điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt cũng là một phương án giúp hỗ trợ điềutrị và phòng bệnh hiệu quả.
