Bệnh ái kỷ là một rối loạn tâm thần với tỷ lệ mắc ở nam cao hơn ở nữ. Bệnh thường khởi phát ở độ tuổi thiếu niên hoặc trưởng thành. Bệnh ái kỷ tuy không nguy hiểm nhưng lại ảnh hưởng lớn đến công việc và cuộc sống của bệnh nhân.
Bệnh ái kỷ là gì?
Bệnh ái kỷ hoặc rối loạn nhân cách ái kỷ hay còn gọi là chứng yêu bản thân thái quá là một bệnh lý tâm thần. Bệnh nhân mắc bệnh lý này chỉ quan tâm đến bản thân, luôn mong muốn người khác ngưỡng mộ và tôn trọng mình nhưng lại thiếu sự đồng cảm với người khác. Bệnh lý này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người bệnh nếu không được điều trị kịp thời.
Bệnh ái kỷ xuất hiện ở nam giới nhiều hơn nữ giới và thường bắt đầu ở độ tuổi thiếu niên hoặc trưởng thành. Bệnh nhân mắc bệnh ái kỷ thường có hành vi kiêu ngạo, thiếu đồng cảm với mọi người và chỉ muốn được mọi người ngưỡng mộ. Những người ái kỷ thường được mô tả là những người tự phụ, luôn xem bản thân là trung tâm. Họ cũng có tính cách thất thường và luôn tin rằng mình xứng đáng được đối xử đặc biệt. Những rối loạn nhân cách có liên quan bao gồm: rối loạn chống đối xã hội, ranh giới, kịch tính. Tự kiêu là mức độ nhẹ hơn của bệnh tâm lý ái kỷ. Người tự kiêu thường ra vẻ tự phụ, ích kỷ, thích kiểm soát và có một tình yêu huyễn hoặc với bản thân.
Nguyên nhân của rối loạn nhân cách ái kỷ
Nguyên nhân của chứng rối loạn nhân cách ái kỷ vẫn chưa được xác định chính xác. Tuy nhiên, các yếu tố từ gia đình được cho là nguyên nhân tạo ra nhiều người ái kỷ có thể bao gồm:
- Bị lạm dụng hoặc bị bỏ rơi thời thơ ấu.
- Sự nuông chiều quá mức của cha mẹ.
- Kỳ vọng không thực tế từ cha mẹ.
- Ảnh hưởng văn hóa.
- Mối quan hệ cha mẹ-con cái không thân thiết; sự tôn thờ quá mức hoặc chỉ trích quá mức của cha mẹ không với con cái.
- Đặc điểm di truyền từ bố mẹ.
Triệu chứng thường gặp của bệnh ái kỷ
Bệnh nhân mắc bệnh ái kỷ thường có các triệu chứng bao gồm:
- Không muốn bị người khác nhắc nhở, phê bình.
- Khoác lác về năng lực của bản thân. Tự xem mình là nhân vật quan trọng, luôn mong muốn trở thành trung tâm, muốn được mọi người chú ý và ngưỡng mộ.
- Lợi dụng người khác để đạt được mục đích của mình.
- Thiếu sự đồng cảm với người khác.
- Ảo tưởng về sự những thành tựu của bản thân và nhạy cảm quá mức với những thất bại của mình.
- Bệnh nhân ái kỷ cảm thấy chỉ nên kết nối với những người đặc biệt và tài năng như họ và xem thường những người họ cho là bình thường. Họ tin rằng sự kết hợp với những người tài giỏi sẽ hỗ trợ và nâng cao lòng tự trọng của họ.
- Đánh giá quá cao về thành tựu của bản thân và đánh giá thấp giá trị và thành tựu của người khác.
- Những người ái kỷ thường tỏ ra tự cao tự đại.
Chẩn đoán bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ
Tương tự như các dạng rối loạn nhân cách khác, rối loạn nhân cách ái kỷ được chẩn đoán thông qua biểu hiện lâm sàng. Bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh lý này phải có hình thái lan tỏa về sự tự cao, thiếu sự đồng cảm và nhu cầu được ngưỡng mộ, nịnh nọt quá mức. Bệnh vĩ cuồng được xác định khi bệnh nhân đáp ứng được ít nhất 5 tiêu chuẩn chẩn đoán sau:
- Phóng đại tài năng và tầm quan trọng của bản thân quá mức so với thực tế
- Bận tâm và dành nhiều thời gian suy nghĩ về thành tựu, vẻ đẹp, trí tuệ, quyền lực và tình yêu hoàn hảo
- Luôn có nhu cầu được ngưỡng mộ và khen ngợi
- Yêu thích và đam mê quyền lực
- Có niềm tin bản thân là người đặc biệt và chỉ kết thân với những người có tài năng
- Thiếu sự đồng cảm
- Ngạo mạn và kiêng căng
- Có sự đố kỵ với người khác và tin rằng bản thân cũng là đối tượng mà nhiều người ghen tị
- Lợi dụng người khác để đạt được mục đích cá nhân
Bệnh nhân chỉ được chẩn đoán mắc hội chứng ái kỷ khi các triệu chứng này khởi phát sớm từ thời thơ ấu và đầu thời kỳ trưởng thành. Những trường hợp khởi phát muộn hơn có thể là biểu hiện của các rối loạn tâm thần khác.
Biện pháp điều trị bệnh ái kỷ
Liệu pháp trò chuyện
Có thể giúp người ái kỷ học cách liên hệ tốt hơn với những người khác để các mối quan hệ trở nên thú vị, thân mật và lành mạnh hơn. Phát triển các tương tác tích cực với những người khác có thể cải thiện đáng kể các lĩnh vực khác nhau trong cuộc sống của bạn.
Sử dụng thuốc cho bệnh nhân ái kỷ
Thuốc ít được sử dụng trong điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ vì không mang lại lợi ích lâu dài. Tuy nhiên, bác sĩ cũng có thể chỉ định dùng thuốc để giảm các cảm xúc tiêu cực và cải thiện triệu chứng của các bệnh tâm thần kết hợp.
Các loại thuốc được dùng trong điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ bao gồm:
- Thuốc chống trầm cảm.
- Thuốc giải lo âu.
- Thuốc an thần.
Các biện pháp cải thiện tại nhà
Các biện pháp hỗ trợ cải thiện chứng ái kỷ:
- Hướng suy nghĩ đến kết quả sau khi trị liệu để có thêm động lực và bền bỉ trong quá trình điều trị. Ví dụ, người bệnh cần suy nghĩ điều trị có thể giảm sự nhạy cảm của bản thân trước những thất bại trong cuộc sống, từ đó bản thân có thể thoát khỏi trạng thái chán nản, ủ rũ, xấu hổ,…
- Tuyệt đối không dùng rượu bia, chất kích thích, thuốc lá và các loại thuốc ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương.
- Dành thời gian cho các hoạt động lành mạnh như tập thể dục, đọc sách, nghe nhạc, vẽ tranh, chăm sóc cây cối, chơi với thú cưng,… thay vì bận tâm về quyền lực, thành tựu và tài năng của bản thân.
- Học cách kiểm soát cảm xúc giận dữ, căng thẳng thông qua các kỹ thuật như ngồi thiền, yoga, hít thở sâu,…
- Cân đối thời gian làm việc – nghỉ ngơi, ngủ đủ giấc và ăn uống điều độ để nâng cao sức khỏe thể chất.
Bệnh ái kỷ là một rối loạn tâm thần có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống và công việc của bệnh nhân. Đây là một bệnh lý khó điều trị, đòi hỏi sự hợp tác tích cực từ bệnh nhân, người nhà và chuyên gia tâm lý. Bạn nên tìm hiểu về bệnh lý này để sớm nhận ra các dấu hiệu hoặc triệu chứng của bệnh. Để từ đó có những phương pháp điều trị phù hợp.
