Gan là cơ quan trong cơ thể, có vai trò quan trọng, thường được nhắc đến là đào thải những chất độc hại, dư thừa ra khỏi cơ thể. Ngoài ra, gan còn sản xuất dịch mật giúp tiêu hóa thức ăn, đặc biệt là chất béo để cơ thể hấp thu, sử dụng.
Một khi cơ quan này bị tổn thương, các chức năng của gan sẽ bị suy giảm, lâu ngày gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm đến tính mạng như xơ gan, suy gan, ung thư gan.
Các bệnh lý về gan
Các bệnh lý ở gan do di truyền hoặc nhiễm virus, uống rượu, thực phẩm bẩn, thuốc điều trị… gây ra với biểu hiện đặc trưng là sự tổn thương ở các tế bào gan. Theo thời gian, tổn thương tạo thành các dải xơ (sẹo), dẫn đến suy gan, đe dọa tính mạng người bệnh.
Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới, hiện nay Việt Nam có khoảng 7,8 triệu trường hợp mắc viêm gan B mạn tính, hơn 13.000 đối tượng bị xơ gan mất bù, gần 6.000 người mắc ung thư tế bào gan và hơn 6.400 trường hợp tử vong do bệnh gan.
Bệnh viêm gan
Viêm gan là bệnh lý có thể xảy ra ở mọi đối tượng, do 3 nguyên nhân chính:
- Viêm gan do nhiễm virus, ký sinh trùng: Virus viêm gan A, B, C, D, E, G, ký sinh trùng Plasmodium falciparum hay một số loại amip ký sinh tại gan.
- Viêm gan tự miễn: Hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công gan.
- Viêm gan do nhiễm độc: Rượu bia, thuốc.
Khi có dấu hiệu viêm, nhu mô gan bị tổn thương khiến các chức năng của cơ quan này suy yếu dần. Khi bệnh đã diễn tiến đến giai đoạn nặng dễ dấn đến xơ gan không hồi phục, ung thư gan.
Bệnh xơ gan
Xơ gan là bệnh mà các mô tế bào khỏe được thay bằng mô sẹo làm giảm hoặc mất hoàn toàn chức năng của gan. Các nguyên nhân thường gây ra xơ gan bao gồm sử dụng các chất kích thích đặc biệt là rượu bia, do gan nhiễm mỡ và do virus viêm gan gây ra.
Xơ gan ở giai đoạn đầu thường không có triệu chứng gì, về sau tùy thuộc vào từng mức độ mà có thể xuất hiện các biểu hiện của hội chứng suy tế bào gan, hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa, bệnh nhân mệt mỏi, kém ăn, vàng da, da sạm, dễ chảy máu cam, chảy máu chân răng, phù, cổ trướng, suy giảm chức năng tình dục…, nặng hơn có những biến chứng như nôn ra máu và đi ngoài phân đen do vỡ hoặc giãn tĩnh mạch thực quản, hôn mê gan, suy thận, các biểu hiện nhiễm khuẩn hoặc do xơ gan ung thư hóa…
Hiện nay, các tổn thương trong xơ gan chưa có biện pháp điều trị triệt để nhưng hoàn toàn có thể ngăn cản và làm chậm quá trình phát triển của nó nếu được điều trị một cách thích hợp.
Gan nhiễm mỡ
Gan nhiễm mỡ là tình trạng lượng mỡ tích tụ trong gan chiếm quá 5% trọng lượng của gan, đây là bệnh thường gặp trong lối sống hiện đại.
Gan nhiễm mỡ được chia làm hai nhóm:
- Gan nhiễm mỡ do rượu.
- Gan nhiễm mỡ không do rượu.
Ở cả hai nhóm người ta đều nhận thấy các tế bào gan chứa đầy các hạt mỡ. Gan nhiễm mỡ do rượu là một giai đoạn trong quá trình tiến triển của bệnh gan do rượu. Nếu không điều trị tốt sẽ dẫn đến viêm và xơ gan rượu.
Nguyên nhân phát sinh bệnh gan nhiễm mỡ thường do ăn uống không hợp lý, béo phì, tâm lý căng thẳng, sự thay đổi lối sống quá nhanh, gặp nhiều khó khăn. Tất cả những vấn đề này sẽ ảnh hưởng đến chức năng của gan và gây ra những hội chứng như gan bị suy yếu, gan nhiễm mỡ.
Gan nhiễm mỡ chủ yếu ở những người bị béo phì, tiểu đường, mỡ máu cao, người nghiện rượu…. Những người bị hội chứng gan nhiễm mỡ có thể xuất hiện các triệu chứng như: đau cứng cổ và vai, nhức đầu thường xuyên, đau nửa đầu, đau ở vùng bụng, dễ chóng mặt, thiếu năng lượng, mất ngủ, trầm cảm, căng thẳng, rất dễ xúc động, dễ khó chịu, dễ cáu bẩn, cholesterol cao, gan nhiễm mỡ, hội chứng ruột kích thích, vấn đề tuyến giáp, viêm niêm mạc tử cung…
Bệnh gan nhiễm mỡ không phải là bệnh nguy hiểm, tuy nhiên nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, gan nhiễm mỡ có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh viêm gan, xơ gan và những biến chứng nguy hiểm. Có đến 20% tỷ lệ người mắc bị bệnh gan nhiễm mỡ sẽ chuyển sang biến chứng xơ gan.
Ung thư gan
Ung thư gan xảy ra khi các tế bào ác tính phát sinh tại các mô trong gan. Đây là một bệnh lý nguy hiểm nhưng khó phát hiện vì không có dấu hiệu đặc trưng. Khi phát hiện, người bệnh chỉ sống được từ 3 – 6 tháng và chỉ 1% là có thể sống được 5 năm.
Triệu chứng thường gặp của ung thư gan:
- Vàng da, vàng mắt là hậu quả của tình trạng tắc nghẽn đường mật gây ra bởi khối u. Muối mật (bilirubin) trào ngược từ trong đường mật vào các xoang gan, đi vào máu và lắng đọng ở da. Vàng da, vàng mắt thường kèm theo phân bạc màu và nước tiểu sẫm màu (như nước vối). Bên cạnh đó, khoảng 30-50% các trường hợp gầy sút cân tại thời điểm chẩn đoán.
- Đau bụng vùng gan: Giai đoạn sớm thì thường đau mơ hồ, không rõ rang, khi đau bụng nhiều thì thường do các biến chứng của tắc mật.
Điều đáng nói là người dân vẫn còn chủ quan khi gặp các triệu chứng như đau sườn bụng, mệt mỏi, giảm cân, chán ăn… vì chỉ nghĩ đó là các bệnh bình thường và không đi khám, xét nghiệm dẫn đến không có biện pháp đối phó kịp thời để ngăn chặn diễn biến tình trạng của bệnh.
Suy gan
Suy gan gồm 2 dạng là suy gan cấp tính và suy gan mãn tính.
- Suy gan cấp tính có thể xảy ra đột ngột mà không có bất kỳ triệu chứng nào. Bệnh thường tấn công nhanh và chức năng gan của bệnh sẽ bị mất trong vòng vài ngày hoặc vài tuần.
- Suy gan mãn tính thường là kết quả của xơ gan, diễn tiến của bệnh chậm, có thể mất vài tháng hoặc vài năm mới xuất hiện triệu chứng của bệnh.
Triệu chứng thường gặp của suy gan gồm: Khô, rát hoặc ngứa mắt, móng tay trở nên mỏng và dễ gãy, tóc khô, yếu, mỏng và rơi ra dễ dàng, da khô, cứng khớp, mất ngủ, giấc ngủ không sâu (thức dậy suốt đêm), thiếu năng lượng và thất thường kinh nguyệt ở phụ nữ.
Áp xe gan
Áp xe gan Là tình trạng xuất hiện một hoặc nhiều ổ mủ khác nhau trong tổ chức gan. Nguyên nhân gây bệnh có thể là nấm, các loại amip hoặc vi khuẩn. Bệnh có tỉ lệ tử vong cao nếu không điều trị kịp thời.
Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh gan cao
- Sử dụng nhiều rượu bia.
- Người có tiền sử gia đình mắc các bệnh về gan, nhất là ung thư gan, xơ gan.
- Hay ăn đồ ăn sống.
- Sử dụng chung kim tiêm, bàn chải đánh răng, dao cạo.
- Xăm hoặc xỏ khuyên tai.
- Tiếp xúc với các chất dịch cơ thể của người khác.
- Quan hệ tình dục không an toàn.
- Tiếp xúc với hóa chất hoặc chất độc.
- Lạm dụng thuốc kháng sinh.
- Mắc bệnh tiểu đường, béo phì, thừa cân.
- Người có nồng độ Triglycerid trong máu cao.
Chẩn đoán và điều trị bệnh gan
Chẩn đoán bệnh gan
Để chuẩn đoán các bệnh lý về gan, cần phải tiến hành một số xét nghiệm máu và men gan.
- Xét nghiệm máu: Công thức máu, tăng men gan AST (Aspartate amionotransferase), ALT (Alanine aminotransferase), tăng men GGT (Gamma glutamyl transferase) và ALP (Alkaline Phosphatase), tăng bilirubin, mức albumin thấp.
- Xét nghiệm hình ảnh: X-quang bụng, chụp cắt lớp vi tính (CT scan), chụp cộng hưởng từ (MRI), nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP).
- Phân tích mô (sinh thiết gan): Lấy một mẫu tế bào gan, kiểm tra dưới kính hiển vi để tìm tế bào ung thư, vi khuẩn trong gan.
Điều trị bệnh gan
Tùy thuộc vào nguyên nhân và diễn tiến của bệnh mà Bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp.
Cụ thể, gan bị tổn thương do nhiễm độc thuốc, cần ngưng sử dụng, tham vấn ý kiến Bác sĩ để thay thế bằng loại thuốc khác. Nếu nhiễm siêu vi, người bệnh cần điều trị theo phác đồ. Bệnh gan do bia rượu và một số bệnh lý về gan khác có thể điều trị bằng cách khắc phục các triệu chứng, xây dựng chế độ ăn uống, nghỉ ngơi khoa học.
Trường hợp, gan bị tổn thương nặng, gây ra các biến chứng nguy hiểm có thể phải phẫu thuật. Ví dụ, suy gan giai đoạn cuối cần tiến hành ghép gan. Vì vậy, để xác định chính xác nguyên nhân và có phương án điều trị bệnh kịp thời, bạn nên thăm khám định kỳ 6 tháng/lần hoặc theo chỉ định của Bác sĩ.
Phòng ngừa các bệnh về gan
Việc phòng ngừa bệnh là một việc rất quan trọng. Tùy theo các bệnh mà có cách phòng ngừa khác nhau. Nhưng vấn điểm chung là chúng ta phải nâng cao sức khỏe và có các biện pháp bảo về an toàn cũng như thăm khám sức khỏe định kỳ để phát hiện bệnh cũng như có phương pháp điều trị kịp thời.
- Thực hiện ăn chín uống sôi.
- Không sử dụng chung kim tiêm, dao cạo, đồ dùng cá nhân như bàn chải đánh răng…
- Sử dụng các biện pháp an toàn khi quan hệ.
- Tiêm ngừa vaccine (viêm gan siêu vi A và B) đầy đủ theo lịch tiêm chủng hoặc theo chỉ định của Bác sĩ.
- Thăm khám sức khỏe định kỳ và tuân thủ điều trị theo phác đồ nếu có bệnh.
- Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, đầy đủ chất dinh dưỡng, lối sống lành mạnh, nghỉ ngơi hợp lý.
- Tham vấn ý kiến Bác sĩ trước khi sử dụng các loại thuốc giảm đau, kháng sinh. Tuyệt đối không tự ý mua thuốc uống, kết hợp các loại thuốc Đông Tây Y.
- Duy trì cân nặng luôn ổn định, tránh béo phì.
- Hạn chế sử dụng rượu bia và các chất kích thích.
- Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày để nâng cao sức đề kháng, giúp cơ thể khỏe mạnh hơn.
Bệnh gan là một bệnh lý nguy hiểm bởi hầu hết các trường hợp bệnh gan đều không có biểu hiện lâm sàng ở giai đoạn đầu. Triệu chứng chỉ rõ ràng khi bệnh ở giai đoạn nặng, khó điều trị. Vì vậy, tầm soát bệnh gan, kiểm tra sức khỏe theo định kỳ rất cần thiết nhằm phát hiện và điều trị bệnh sớm nhất.
