Lao màng não là trường hợp hiếm gặp ở bệnh nhân nhiễm vi khuẩn Mycobacterium Tuberculosis (MTB) nhưng có nguy cơ tử vong cao nhất trong các loại bệnh lao hiện nay. Nguy hiểm hơn, dấu hiệu lao màng não thường tương tự với nhiều bệnh lý khác khiến việc phát hiện và điều trị kịp thời gặp nhiều khó khăn.
Lao màng não là bệnh gì?
Lao màng não là một trong những loại bệnh lao có tiên lượng nặng. Đây là thể lao ngoài phổi do vi khuẩn do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây nên. Vi khuẩn này sau khi vào cơ thể, chúng sẽ theo đường máu đến não, màng não. Chúng tấn phá hủy các bộ phận này và gây nên bệnh lao màng não.
Lao màng não có thể gặp ở nhiều đối tượng khác nhau. Bệnh hay gặp ở trẻ em trong độ tuổi từ 1 – 5, người lớn trong độ tuổi từ 20 – 50. Theo thống kê, tỷ lệ bệnh ở nam giới nhiều hơn ở nữ giới. Lao màng não gây nên những tác hại nghiêm trọng với người bệnh. Tỉ lệ tử vong của bệnh này rất cao.
Nguyên nhân lao màng não
Sau khi xâm nhập vào cơ thể người, vi khuẩn lao sẽ theo đường máu và tấn công lên não, màng não.
Lao màng não có thể gặp ở cả người lớn và trẻ em, ở người lớn thường gặp trong độ tuổi từ 20-50, trẻ em từ 1-5. Tỷ lệ mắc lao màng não ở nam và nữ khác nhau, trong đó nam giới chiếm ưu thế.
Về nguyên nhân lao màng não là do vi khuẩn Mycobacterium Tuberculosis (MTB- vi khuẩn hiếu khí) gây ra thông qua đường không khí. Tuy nhiên, không phải ai nhiễm vi khuẩn MTB thì đều mắc bệnh lao, bởi các nghiên cứu chỉ ra cứ 10 người nhiễm vi khuẩn thì chỉ có 1 người mắc bệnh.
Bên cạnh nguyên nhân lao màng não do vi khuẩn MTB gây ra thì những yếu tố sau cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh:
- Suy giảm hệ miễn dịch: Vi khuẩn MTB thường ủ bệnh trong thời gian dài và chờ khi hệ miễn dịch của con người suy yếu thì sẽ tấn công ngay lập tức. Một số bệnh lý thường ảnh hưởng đến hệ miễn dịch như HIV, tiểu đường, bệnh thận, một số loại ung thư, suy dinh dưỡng…
- Sinh sống hoặc đến những khu vực có tỷ lệ mắc bệnh lao cao: Một vài khu vực như châu Phi, Đông Âu, châu Á, Nga, Mỹ la-tinh, đảo caribbean có tỷ lệ người mắc bệnh lao khá cao và dĩ nhiên việc sinh sống hay đi du lịch qua các địa điểm này cũng khiến bạn có nguy cơ cao nhiễm vi khuẩn MTB.
- Môi trường làm việc: Nếu làm những công việc như chăm sóc người bệnh lao; sống hoặc làm việc trong nhà tù, nhà tạm trú, bệnh viện tâm thần hoặc viện dưỡng lão… thì khiến bạn dễ mắc bệnh lao hơn so với những người làm công việc khác.
Dấu hiệu lao màng não ở người bệnh
Dấu hiệu lao màng não ở người bệnh nhiều hay ít còn phụ thuộc vào thời gian mắc bệnh. Tuy nhiên, dấu hiệu lao màng não sẽ có triệu chứng điển hình như sau:
- Sốt cao kéo dài, tình trạng có thể tăng lên vào buổi chiều tối.
- Nhức đầu khu trú hoặc lan tỏa, đau liên tục và thành từng cơn một. Khi có kích thích sẽ đau âm ỉ hoặc dữ dội hơn nữa.
- Nôn mửa.
- Rối loạn tiêu hóa.
- Đau bụng.
- Đau các khớp, cột sống, chi.
- Bí tiểu.
- Đại tiểu tiện không tự chủ.
- Liệt dây thần kinh sọ, liệt chi.
- Động kinh, rối loạn tâm thần.
- Hôn mê.
Mặc dù, lao màng não triệu chứng rất phong phú nhưng khá giống với nhiều bệnh về não khác nhau như u não, xuất huyết não, viêm màng não mủ… Do đó, việc chẩn đoán lâm sàng thường gặp nhiều khó khăn, thậm chí là chẩn đoán nhầm khiến việc điều trị ban đầu sai sót. Bên cạnh đó, việc xác định chẩn đoán cũng gặp nhiều khó khăn bởi tỷ lệ báo âm tính giả lên đến 50% khiến việc điều trị chậm trễ, tỷ lệ tử vong tăng cao.
Sự nguy hiểm của bệnh lao màng não
Vi khuẩn lao có thể gây nhiều tổn thương cho não và màng não của người bệnh. Các động mạch chuyên cung cấp máu cho não bị viêm và hẹp. Vì thế một vùng của não bị tổn thương.
Bệnh lao màng não nếu được phát hiện và điều trị sớm, đồng thời vi khuẩn lao không kháng thuốc thì có thể hết sốt sau 2 – 4 tuần, hội chứng màng não có thể hết sau 6 – 8 tuần, dịch não tủy sau 2 – 4 tháng mới có thể trở lại bình thường.
Nếu vi khuẩn lao kháng thuốc hoặc điều trị muộn bệnh sẽ tiến triển rất nặng: Người bệnh bị suy hô hấp, sốt tăng, phù não, mạch không đều, hôn mê và tử vong.
Bệnh lao màng não có thể để lại những di chứng nặng nề cho người bệnh: gây liệt khu trú, rối loạn tâm thần, động kinh, thiểu năng trí tuệ, lác mắt, mù mắt, rối loạn nội tiết và dinh dưỡng, rối loạn tiền đình,…
Các biến chứng bệnh lao màng não
Những biến chứng của viêm màng não do lao bao gồm:
- Tổn thương thần kinh không hồi phục: Gây triệu chứng liệt khu trú, lác mắt, mù, bán manh…
- Dày dính màng não, viêm não thất, tắc lưu thông dịch não tuỷ và não nước.
- Rối loạn tâm thần, thiểu năng trí tuệ.
- Động kinh.
- Rối loạn nội tiết và dinh dưỡng do tổn thương vùng dưới đồi, tuyến yên gây đái nhạt, béo bệu…
- Các di chứng do tai biến điều trị thuốc chống lao kéo dài như điếc, rối loạn tiền đình…
Chuẩn đoán bệnh lao màng não
Bệnh lao màng não thường được chẩn đoán bằng các kỹ thuật sau đây:
- Phân tích dịch não tủy.
- Xét nghiệm sinh hóa.
- Kỹ thuật sinh hóa phân tử.
- Ngoài ra còn có biện pháp chẩn đoán hình ảnh như: Chụp CT não, chụp X-quang, chụp MRI.
Điều trị bệnh lao màng não
Nguyên tắc điều trị
- Điều trị sớm, tại bệnh viện.
- Phối hợp kháng sinh chống lao liều cao ngay từ đầu, đủ liều, kéo dài, đủ phác đồ, theo dõi tác dụng phụ của thuốc.
- Nâng cao sức đề kháng toàn thân, kết hợp theo dõi chống biến chứng, di chứng…
Điều trị bệnh lao màng não
Bệnh lao màng não được điều trị theo phác đồ điều trị bệnh lao phổi. Việc điều trị cần phải tích cực. Giai đoạn đầu cần điều trị tấn công, sau đó điều trị thuốc liên tục. Người bệnh cần sử dụng thuốc theo đúng phác đồ.
Thời gian điều trị bệnh lao màng não là khá dài. Có thể kéo dài từ 6 – 12 tháng tùy theo mức độ nặng nhẹ của bệnh, khả năng hấp thu thuốc và khả năng kháng thuốc của vi khuẩn.
Lao màng não là bệnh lý nguy hiểm và việc chẩn đoán cũng cần mất nhiều thời gian. Do đó, ngay khi phát hiện những dấu hiệu bất thường, người bệnh cần đến bệnh viện kiểm tra, thăm khám để được điều trị sớm trước khi bệnh tiến triển nặng. Bên cạnh đó, cần tuân thủ tốt hướng dẫn điều trị, có chế độ dinh dưỡng đầy đủ, không làm việc quá sức để vi khuẩn lao không có cơ hội tấn công vào não.
