Parkinson là bệnh lý thần kinh tiến triển chậm, phổ biến ở người lớn tuổi (trên 50 tuổi) và ảnh hưởng nghiêm trọng đến trí tuệ, cảm xúc và vận động. Bệnh không thể chữa dứt điểm nhưng nếu được điều trị kịp thời và đúng cách sẽ được cải thiện đáng kể, phòng ngừa hiệu quả các biến chứng nghiêm trọng.
Bệnh Parkinson là gì?
Bệnh Parkinson là một rối loạn thoái hoá của hệ thần kinh trung ương, gây ảnh hưởng đến tình trạng cử động, thăng bằng và kiểm soát cơ của bệnh nhân.
Bệnh Parkinson thuộc nhóm các bệnh rối loạn vận động. Nó có đặc điểm cứng cơ, run, tư thế và dáng đi bất thường, chuyển động chậm chạp và trong trường hợp bệnh nặng người bệnh có thể mất đi một số chức năng vận động vật lý.
Do bệnh không có thuốc điều trị dứt điểm nên phác đồ điều trị và các biện pháp vật lý trị liệu, nhằm kiểm soát tốt các triệu chứng của bệnh giúp bạn sống chung với căn bệnh này trong nhiều năm.
Nguyên nhân gây bệnh Parkinson
Nguyên nhân gây Parkinson vẫn chưa được xác định cụ thể, nhưng tình trạng suy giảm chất dopamine và norepinephrine – các chất dẫn truyền tín hiệu trong não được cho là có tác động lớn nhất. Khi nồng độ dopamine sụt giảm sẽ gây ra những thay đổi bất thường ở não, dẫn đến hạn chế vận động và các triệu chứng khác của bệnh Parkinson.
Bên cạnh đó, những yếu tố làm gia tăng nguy cơ phát triển và tiến triển nặng của bệnh Parkinson bao gồm:
- Giới tính: Nam giới có tỷ lệ mắc bệnh Parkinson cao gấp đôi nữ giới.
- Chủng tộc: Người da trắng mắc bệnh Parkinson nhiều hơn người Mỹ gốc Phi hoặc người châu Á.
- Tuổi tác: Độ tuổi trên 50 (từ 55 đến 60) là đối tượng dễ bị Parkinson. Còn độ tuổi trước 40 tuổi chỉ chiếm khoảng 5 – 10% tổng số ca bệnh.
- Tiền sử gia đình (di truyền): Những người có thành viên trong gia đình mắc bệnh Parkinson phải đối mặt với rủi ro mắc bệnh Parkinson cao hơn người khác.
- Độc tố: Thường xuyên tiếp xúc với thuốc diệt cỏ và thuốc trừ sâu hoặc các chất độc trong môi trường có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh Parkinson sau này (nhưng nguy cơ này tương đối thấp).
- Chấn thương đầu: Những người gặp chấn thương hoặc vấn đề ở đầu dễ mắc bệnh Parkinson hơn.
Đặc biệt, các nhà khoa học còn tìm ra sự hiện diện của thể Lewy – tình trạng tích lũy protein trong tế bào thần kinh của não có liên quan đến bệnh Parkinson. Dấu hiệu này mở ra hướng nghiên cứu mới về nguyên nhân gây bệnh Parkinson hiện nay.
Bệnh Parkinson có triệu chứng
Một số biểu hiện, dấu hiệu có ở người bệnh Parkinson như sau:
- Tính cách thay đổi: Suy nghĩ, hành động, nhìn nhận và phản ứng tình huống đều do não bộ chịu trách nhiệm, nên bất kỳ thay đổi nào trong tính cách cũng sẽ phản ánh nguyên nhân sớm của bệnh Parkinson.
- Phối hợp các hoạt động chậm chạp: Bệnh Parkinson có dấu hiệu rõ rệt nhất khi mới ở giai đoạn đầu, người bệnh sẽ có dấu hiệu như: bất kỳ thay đổi tư thế như quay đầu, quay người, cài khuy, buộc dây giày… đều làm với tốc độ chậm, không rõ ràng.
- Giảm cảm giác về mùi: Bệnh Parkinson ở giai đoạn đầu sẽ ảnh hưởng đến khứu giác của người bệnh: không còn khả năng phân biệt mùi của thực phẩm, nếu không được chữa trị kịp thời sẽ khiến tình trạng nặng thêm.
- Các vấn đề về đường ruột: Triệu chứng đặc hiệu là táo bón, các vấn đề tiêu hóa phổ biến, nhất là đối với người lớn tuổi.
- Đau vai: Tình trạng đau vai kéo dài, dù can thiệp của y tế như dùng thuốc nhưng tình trạng đau vẫn không thuyên giảm là một trong những dấu hiệu của bệnh Parkinson.
- Mệt mỏi: Dấu hiệu sớm của bệnh Parkinson cũng có biểu hiện mệt mỏi thường xuyên.
Bên cạnh đó thói quen sinh hoạt hằng ngày sẽ có một số thay đổi như: thay đổi chữ viết, giọng nói, tính khí thất thường.
Người bệnh cũng sẽ gặp phải những biểu hiện như run nhẹ khi bệnh đã tiến triển, gặp vấn đề khi di chuyển, rối loạn giấc ngủ, liệt cơ mặt, ngất xỉu, mất sự cân bằng.
Biến chứng bệnh Parkinson
Các biến chứng thường xảy ra ở những bệnh nhân Parkinson giai đoạn trễ. Bao gồm:
- Té ngã: rất thường gặp, gây chấn thương, gãy xương, đặc biệt gãy cổ xương đùi ở người lớn tuổi.
- Sa sút trí tuệ (suy giảm trí nhớ).
- Nhiễm trùng phổi, đường tiểu.
- Sụt cân, suy kiệt.
- Ngoài ra còn xuất hiện các biến chứng do điều trị thuốc levodopa như dao động vận động, loạn động. Biến chứng này thường khó tránh vì hầu hết bệnh nhân đều cần điều trị levodopa trong một thời gian dài, nói cách khác là dùng levodopa suốt đời.
Điều trị bệnh Parkinson
Điều trị bằng thuốc
Để điều trị bệnh Parkinson, bạn có thể sử dụng một số thuốc do bác sĩ chỉ định như:
- Thuốc đồng vận dopamine: có tác dụng kích thích trực tiếp đến các thụ thể dopamin như: sifrol, trivastal, bromocriptine,…
- Thuốc thay thế dopamine: là thuốc bổ sung dopamine kịp thời như Madopar, Syndopa, Sinemer,… Trong quá trình sử dụng thuốc không nên kết hợp với vitamin B6.
- Thuốc ức chế dị hóa dopamin: những loại thuốc thuộc nhóm này thường ít có ở Việt Nam.
- Thuốc kháng tiết cholin (Artan, Trihex).
Khi mới sử dụng các loại thuốc này, người bệnh chỉ nên dùng với liều thấp, sau đó mới tăng dần và duy trì liều lượng. Nếu muốn đổi sang loại thuốc khác, người bệnh nên thay đổi từ từ, không ngừng thuốc đột ngột. Trong quá trình sử dụng, người bệnh có thể gặp một số tác dụng phụ do thuốc gây ra như: khô miệng, tim đập nhanh, dị ứng, đau bụng, buồn nôn,… nặng hơn có thể gây lú lẫn, ảo giác,…
Phẫu thuật
Cũng có thể hiệu quả trong một số trường hợp bệnh mà sự điều trị bằng thuốc không còn tác dụng hoặc thuốc gây ra nhiều tác dụng phụ bệnh nhân không thể chấp nhận.
Phục hồi chức năng
Các biện pháp phục hồi chức năng mà người bệnh có thể áp dụng bao gồm:
- Vật lý trị liệu giúp người bệnh tăng khả năng vận động và giảm rối loạn thăng bằng.
- Phương pháp trị liệu ngôn ngữ: giúp người bệnh giảm các rối loạn về nói và nuốt.
- Các bài tập luyện như: yoga, thái cực quyền, dưỡng sinh, rất có ích với người bệnh trong việc cải thiện khả năng vận động.
Phòng ngừa bệnh Parkinson
Các biện pháp phòng ngừa bệnh Parkinson như sau:
- Tắm nắng thường xuyên để bổ sung đủ vitamin D cho cơ thể. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, hầu hết các bệnh nhân mắc bệnh Parkinson đều có nồng độ Vitamin D thấp.
- Uống trà xanh hàng ngày có tác dụng ngăn không cho độc tố có thể giết chết tế bào thần kinh thâm nhập vào não.
- Sử dụng cà phê hợp lý giúp ngăn ngừa nhiều vấn đề sức khỏe, trong đó giúp hạn chế nguy cơ mắc bệnh.
- Tránh xa môi trường độc hại, đặc biệt thuốc diệt trừ sâu…
- Bổ sung nguồn dinh dưỡng từ những loại hoa quả giàu flavonoid.
- Có chế độ tập thể dục khoa học.
Bệnh Parkinson gây ảnh hưởng đến cuộc sống sinh hoạt và có thể khiến người bệnh bị tàn phế suốt đời. Khi phát hiện những triệu chứng của bệnh, bạn nên tìm gặp bác sĩ chuyên khoa thần kinh để thăm khám và có biện pháp điều trị kịp thời. Đồng thời, bạn có thể tập vật lý trị liệu hằng ngày theo hướng dẫn của bác sĩ để cải thiện khả năng vận động. Ngoài ra, việc uống nhiều nước và một chế độ ăn giàu chất xơ cũng giúp người bệnh khắc phục triệu chứng của bệnh.
