Sa sút trí tuệ là kết quả của nhiều loại bệnh hoặc chấn thương, ảnh hưởng chủ yếu đến não. Có khoảng 50 triệu người bị sa sút trí tuệ trên thế giới (theo thống kê 2015), cứ mỗi 3 giây sẽ có thêm 1 người mắc bệnh Sa sút trí tuệ.
Sa sút trí tuệ là bệnh gì?
Sa sút trí tuệ là một hội chứng suy giảm trí nhớ, suy nghĩ, hành vi và khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày. Bệnh này không chỉ tác động xấu đến thể chất, tâm lý xã hội và kinh tế của người bị sa sút trí tuệ mà còn cả với những người chăm sóc họ.
Mặc dù chứng sa sút trí tuệ chủ yếu ảnh hưởng đến người lớn tuổi nhiều hơn, song bệnh này lại không phải là một quá trình lão hóa bình thường mà còn là hậu quả một số yếu tố bệnh tật. Bệnh Alzheimer là dạng sa sút trí tuệ phổ biến nhất và có thể chiếm 60-70% các trường hợp.
Ngoài ra, những yếu tố nguy cơ gây sa sút trí tuệ còn có thể do béo phì và tăng huyết áp ở tuổi trung niên; huyết áp thấp ở người cao tuổi; đái tháo đường; nhồi máu não đa ổ; tăng mỡ máu; thói quen uống rượu hoặc/và dùng chất kích thích; tiền sử gia đình có người mắc hội chứng sa sút trí tuệ; trầm cảm…
Nguyên nhân của chứng Dementia
Chứng bệnh này có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân. Khi các tế bào thần kinh bị tổn thương hoặc mất đi làm rối loạn những kết nối của chúng trong khu vực não bộ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động của não bộ. Từ đó hình thành nhiều triệu chứng khác nhau tùy vào ảnh hưởng của bệnh sa sút trí tuệ lên mỗi người.
Các chuyên gia sẽ dựa theo những đặc điểm riêng biệt và chia thành nhiều nhóm bệnh khác nhau. Từ đó, cách điều trị sa sút trí tuệ cũng thay đổi theo từng trường hợp cụ thể. Một số người có nhiều triệu chứng giống như bệnh sa sút trí tuệ, ví dụ như cơ thể thiếu vitamin hoặc phản ứng phụ do uống thuốc,… cũng có phương pháp chữa trị riêng.
Triệu chứng bệnh bệnh sa sút trí tuệ (Dementia)
Các triệu chứng sa sút trí tuệ khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân, nhưng các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến bao gồm:
- Thay đổi nhận thức.
- Mất trí nhớ.
- Khó giao tiếp hoặc tìm từ.
- Khó khăn với khả năng thị giác và không gian, chẳng hạn như bị lạc trong khi lái xe.
- Khó khăn trong việc suy luận hoặc giải quyết vấn đề.
- Khó xử lý các nhiệm vụ phức tạp.
- Khó khăn với việc lập kế hoạch và tổ chức.
- Khó khăn với sự phối hợp và chức năng vận động.
- Nhầm lẫn và mất phương hướng.
- Thay đổi tâm lý.
- Thay đổi tính cách.
- Phiền muộn.
- Lo âu.
- Hành vi không phù hợp.
- Chứng hoang tưởng.
- Kích động.
- Ảo giác.
Các biến chứng của bệnh sa sút trí tuệ
Sa sút trí tuệ nếu không được điều trị nhằm giảm bớt sự tiến triển có thể gây ra các biến nghiêm trọng như:
- Dinh dưỡng kém: Nhiều người bị sa sút trí tuệ dẫn đến lười ăn hoặc bỏ ăn do mất phản xạ nhai, nuốt. Tình trạng này khiến cơ thể bị thiếu hụt hoặc suy dinh dưỡng và càng làm cho chứng sa sút trí tuệ thêm nghiêm trọng, cũng như làm giảm tuổi thọ.
- Viêm phổi: Tình trạng khó nuốt do sa sút trí tuệ làm tăng nguy cơ mắc nghẹn hoặc hút thức ăn vào phổi, có thể gây tắc thở và viêm phổi.
- Không thể tự chăm sóc bản thân: Nếu sa sút trí tuệ tiến triển, người bệnh sẽ không thể sinh hoạt bình thường như tắm, mặc quần áo, chải tóc hoặc đánh răng, đi vệ sinh, dùng thuốc theo chỉ định mà không có người thân hỗ trợ.
- Mất an toàn: Một số tình huống hàng ngày có thể gây ra các vấn đề an toàn cho người bị sa sút trí tuệ như lái xe, nấu ăn và đi bộ một mình.
- Tử vong: Sa sút trí tuệ giai đoạn cuối có thể bị nhiễm trùng dẫn đến hôn mê và tử vong.
Chẩn đoán bệnh Dementia
Để đưa ra những phán đoán chính xác về chứng bệnh này, các bác sĩ sẽ phải xem xét thật kỹ những triệu chứng của người bệnh, bên cạnh đó, tiền sử bệnh tật cũng rất quan trọng nên không thể bỏ qua. Sau đó bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra thể chất và thực hiện một số xét nghiệm cụ thể để chẩn đoán bệnh chính xác hơn.
Đánh giá nhận thức và thần kinh
Trước khi tiến hành điều trị sa sút trí tuệ, bạn sẽ trải qua quá trình đánh giá chức năng nhận thức và tư duy của bản thân từ các bác sĩ. Một số bài kiểm tra ở các kỹ năng như: trí nhớ, tư duy, phán đoán, lý luận, sự chú ý, tập trung và kỹ năng ngôn ngữ.
Ngoài ra, bác sĩ sẽ thực hiện đánh giá thần kinh của bạn qua các bài đánh giá về nhận thức thị giác, ngôn ngữ, cách giải quyết vấn đề, kỹ năng cân bằng, các chuyển động, phản xạ, sự chú ý và nhiều lĩnh vực có liên quan khác.
Chụp não để chẩn đoán sa sút trí tuệ
Một trong số những kỹ thuật được sử dụng nhiều nhất trong quá trình điều trị sa sút trí tuệ là MRI và chụp CT. Chúng có khả năng phát hiện ra các dấu hiệu khối u, tràn dịch não hoặc chảy máu não,… Ngoài ra, PET scan cũng có tác dụng tìm mảng protein amyloid và thể hiện mô hình hoạt động của não , từ đó các dấu hiệu bệnh Alzheimer được phát hiện một cách rõ ràng.
Xét nghiệm máu ở phòng thí nghiệm
Các vấn đề về thể chất ảnh hưởng đến não có thể được phát hiện qua việc thực hiện xét nghiệm máu, điển hình như sự suy giảm hoạt động tuyến giáp hoặc thiếu vitamin B12. Đôi khi, tình trạng của dịch não tủy cũng được kiểm tra thường xuyên như viêm, nhiễm trùng hoặc một số bệnh thoái hóa khác.
Đánh giá tâm thần để chẩn đoán sa sút trí tuệ
Các triệu chứng của bệnh lý này có thể xuất hiện với tần suất nhiều hơn bình thường khi cơ thể người bệnh bị ảnh hưởng bởi chứng trầm cảm. Vì vậy, kiểm tra sức khỏe tâm thần là một bước quan trọng khi chẩn đoán bệnh Dementia.
Cách điều trị sa sút trí tuệ (Dementia)
Hầu như mọi trường hợp mất trí nhớ đều không thể chữa trị triệt để. Tuy nhiên bạn vẫn có thể hạn chế các triệu chứng phát bệnh của người thân bằng cách dùng thuốc và những phương pháp như:
- Trị liệu nghề nghiệp: Đây là cách điều trị sa sút trí tuệ phổ biến và được nhiều người áp dụng nhất hiện nay. Ở phương pháp này, nhà trị liệu chuyên nghiệp sẽ hướng dẫn các hành vi đối phó và tạo cảm giác an toàn cho người bệnh. Mục đích chủ yếu của phương pháp này chính là giúp cho bệnh nhân tránh khỏi nhiều tai nạn như: té ngã, hành vi không kiểm soát,…
- Điều chỉnh môi trường sinh hoạt: Người nhà bệnh nhân áp dụng cách này để giúp bệnh nhân hoạt động một cách dễ dàng và tập trung hơn.
- Đơn giản hóa các nhiệm vụ cho người bệnh: Tiến hành chia nhiệm vụ cần thực hiện thành nhiều bước nhỏ và cụ thể để bệnh nhân sa sút trí tuệ có thể tập trung hoàn thành chúng một cách dễ dàng, nhanh chóng hơn. Đây cũng là một cách điều trị sa sút trí tuệ rất hiệu quả.
- Có thể nói rằng, sa sút trí tuệ gây ảnh hưởng rất lớn đến đời sống sinh hoạt của những ai không may mắn mắc phải. Nó tác động lên cả về mặt nhận thức, tư duy lẫn khả năng kiểm soát hành vi của bản thân bệnh nhân. Hy vọng nội dung bài viết trên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về chứng bệnh này cũng như cách điều trị sa sút trí tuệ phù hợp nhất cho bản thân.
Phòng ngừa bệnh sa sút trí tuệ
Bệnh sa sút trí tuệ không thể chữa khỏi do vậy việc phòng ngừa có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ người dân khỏi chứng bệnh nguy hiểm này. Bác sĩ Trung khuyên, người dân nên chú ý tới các yếu tố sau để phòng bệnh sa sút trí tuệ:
- Rèn luyện trí não: Các hoạt động kích thích tinh thần như đọc sách, giải câu đố, chơi trò chơi chữ có thể trì hoãn sự khởi phát của chứng sa sút trí tuệ và làm giảm tác động của bệnh.
- Hoạt động thể chất và xã hội: Hoạt động thể chất và tương tác xã hội có thể trì hoãn sự khởi phát của chứng sa sút trí tuệ và giảm các triệu chứng của bệnh. Theo đó, mỗi người nên tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần đồng thời, hạn chế ngồi lâu.
- Không hút thuốc lá, dùng chất kích thích: Hút thuốc, uống rượu, bia có thể làm tăng nguy cơ mất trí nhớ và các bệnh về tim mạch. Do đó, nói không với các chất này sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ và cải thiện sức khỏe.
- Bổ sung đủ vitamin: Lượng vitamin D trong máu thấp tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer và các dạng sa sút trí tuệ khác. Do đó, người dân nên bổ sung vitamin D thông viên uống bổ sung theo chỉ dẫn của bác sĩ hoặc qua thực phẩm giàu chất này như trứng, sữa, hải sản… Ngoài ra, vitamin B và C cũng hữu ích trong việc ngăn ngừa bệnh này.
- Quản lý các yếu tố nguy cơ tim mạch: Huyết áp cao, tiểu đường không được kiểm soát tốt có thể dẫn đến nguy cơ đột quỵ não, là nguyên nhân của sa sút trí tuệ mạch máu. Do đó, người dân nên điều trị huyết áp cao, cholesterol cao, tiểu đường và chỉ số khối cơ thể cao (BMI) sớm nếu mắc phải.
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh: Chế độ ăn giàu trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và axit béo omega-3 có thể tăng cường sức khỏe và làm giảm nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ.
- Giấc ngủ chất lượng: Ngủ đủ và ngon giấc 8 tiếng mỗi đêm giúp thần kinh và trí não khỏe mạnh cũng như tránh nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ. Ngược lại, mất ngủ, khó ngủ làm thần kinh suy yếu, có thể gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe, trong đó có nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ.
Sa sút trí tuệ có đặc trưng là suy giảm trí nhớ nhưng đây không phải là một sự lão hóa thông thường mà là bệnh lý nghiêm trọng xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Sa sút trí tuệ khiến người bệnh không thể thực hiện hành vi hoặc tự sinh hoạt, nghiêm trọng hơn, các biến chứng của bệnh còn có thể dẫn đến suy nhược cơ thể, nhiễm trùng và tử vong. Do đó, sa sút trí tuệ không nên được xem là một dạng suy giảm trí nhớ thông thường, người dân nên đi thăm khám, tầm soát để sớm phát hiện bệnh và quản lý các triệu chứng, cũng như điều trị các bệnh là nguyên gây sa sút trí tuệ.
