Tuyến giáp là một tuyến nội tiết quan trọng có chức năng điều khiển các quá trình chuyển hóa. Bất kỳ sự bất thường nào của tuyến giáp cũng có thể là căn nguyên, hoặc dấu hiệu của một bệnh lý nào đó. Hiểu về các bệnh lý tuyến giáp để đề phòng hay tầm soát, điều trị sớm, bảo vệ sức khỏe của bản thân.
Bệnh tuyến giáp là bệnh gì?
Trước hết, bạn cần hiểu rằng, tuyến giáp đóng một vai trò rất lớn trong việc điều khiển các quá trình chuyển hóa trong cơ thể. Tuyến giáp nằm ở trước cổ và có hình dạng giống như loài bướm.
Khi cấu trúc hay chức năng của tuyến giáp bị ảnh hưởng sẽ gây ra các Bệnh tuyến giáp. Dưới đây là một số bệnh lý về tuyến giáp phổ biến mà bạn cần biết để phòng ngừa bệnh hoặc tầm soát hay điều trị sớm để bảo vệ sức khỏe.
- Suy giáp: Xảy ra khi tuyến giáp không hoạt động hiệu quả, cơ quan này không tiết đủ hormone cần thiết cho quá trình chuyển hóa của cơ thể. Bệnh dễ nhầm lẫn vì có biểu hiện dễ nhầm lẫn với chứng mệt mỏi thông thường. Bệnh nhân thường phải điều trị kiên trì, một số bệnh nhân nặng có thể sẽ phải điều trị suốt đời.
- Cường giáp: Đây là tình trạng do tuyến giáp tiết quá nhiều hormon triiodothyronine và thyroxine. Đây là một hội chứng có thể do nhiều bệnh gây ra, phổ biến nhất là bệnh Basedow. Ngoài ra, chứng cường giáp cũng có thể do bệnh bướu giáp thể đa nhân, viêm giáp, hay ăn quá nhiều iốt…
- Ung thư tuyến giáp: Là bệnh nguy hiểm nhưng so với các loại ung thư khác, tỉ lệ chữa khỏi ung thư tuyến giáp cao hơn rất nhiều. Một số biểu hiện của bệnh như tuyến giáp to bất thường, có nhiều hạch nổi, sút cân, hay vã mồ hôi, căng thẳng, mất ngủ,…
- Bướu lành tuyến giáp: Thường khó phát hiện vì có biểu hiện không rõ ràng. Thông thường bệnh nhân sẽ cảm thấy cổ phình lớn, có nổi u cục, cảm giác khó nuốt,…
Chức năng chính của tuyến giáp là gì?
- Giúp tăng cường trao đổi chất: Giúp làm tăng hoạt động của tế bào, tăng cường chuyển hóa glucid để tăng đường huyết, tăng cường chuyển hóa lipid, tạo năng lượng cho cơ thể hoạt động.
- Góp phần kích thích hoạt động của tim, tăng nhịp tim, tăng lưu lượng máu qua tim, tăng cường sự co bóp để cung cấp oxy cho sự chuyển hóa các mô cơ quan.
- Góp phần vào sự tăng trưởng và phát triển của cơ thể, nhất là tăng cường hoạt động của bộ não và sự phát triển cũng như hoàn thiện của hệ thần kinh.
- Tuyến giáp giúp duy trì sự ổn định lượng canxi trong máu.
- Có tác động tới quá trình hoạt động của tuyến sinh dục và tuyến sữa.
Nguyên nhân gây bệnh
- Bệnh tự miễn: Nguyên nhân phổ biến nhất gây nên bệnh suy giáp là viêm tuyến giáp Hashimoto. Đây là một dạng rối loạn tự miễn xảy ra khi cơ thể tạo ra kháng thể tấn công và tiêu diệt nhầm tuyến giáp. Viêm giáp cũng có thể do virus hay vi khuẩn kích hoạt cơ chế tấn công nhầm của cơ thể. Đôi khi các nhà khoa học cho rằng yếu tố di truyền cũng có thể liên quan.
- Xạ trị: Xạ trị để điều trị một số bệnh ung thư ở vùng đầu và vùng cổ: như ung thư hạch có thể khiến các bức xạ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các tế bào tuyến giáp.
- Điều trị cường giáp bằng iốt phóng xạ: Những người bị cường giáp thường được điều trị bằng iốt phóng xạ hoặc thuốc chống tuyến giáp nhằm điều chỉnh tuyến giáp hoạt động bình thường trở lại. Một số trường hợp, phương pháp điều trị cường giáp này có thể khiến các tế bào tuyến giáp bị bức xạ phá hủy, dẫn đến suy giáp vĩnh viễn.
- Phẫu thuật tuyến giáp: Loại bỏ tất cả hoặc một phần tuyến giáp có thể khiến bạn bị suy giáp vì lượng hormone tuyến giáp sẽ bị giảm hoặc thiếu hụt nghiêm trọng.
- Tác dụng không mong muốn từ sử dụng một số loại thuốc: Một số loại thuốc dùng để điều trị các vấn đề sức khỏe tim mạch, các bệnh tâm thần và ung thư có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất hormone tuyến giáp, dẫn đến bệnh suy giáp.
- Chế độ ăn uống thiếu hụt iốt nghiêm trọng: Để sản xuất được hormone thyroxine và triiodothyronine, tuyến giáp cần có iốt. Cơ thể không tạo ra được loại khoáng chất này nên cần bổ sung thông qua chế độ ăn uống.
- Mang thai: Đôi khi, căn bệnh này có thể xảy ra trong thời gian phụ nữ mang thai hoặc sau sinh. Tình trạng này gọi là viêm tuyến giáp sau sinh.
- Suy giáp bẩm sinh: Một số trẻ được sinh ra không có tuyến giáp hoặc tuyến giáp hoạt động kém. Đây là loại suy tuyến giáp bẩm sinh. Trong khi một số trẻ bị rối loạn này có dấu hiệu di truyền thì hầu hết các trường hợp suy giáp bẩm sinh không rõ nguyên do. Trẻ bị suy giáp bẩm sinh không có biểu hiện bất thường khi sinh ra nên hầu hết các bệnh viện ở Mỹ đều tiến hành sàng lọc căn bệnh này ở trẻ sơ sinh nhằm có phương án can thiệp thích hợp và sớm nhất.
- Rối loạn tuyến yên: Một nguyên nhân tương đối hiếm gặp khiến bạn bị suy giáp là do tuyến yên không thể sản xuất đủ hormone kích thích tuyến giáp (TSH). Hormone này cho tuyến giáp biết cần phải sản xuất và giải phóng bao nhiêu hormone thyroxine và triiodothyronine mà cơ thể cần. Việc tuyến yên không sản xuất đủ hormone TSH thường là do một khối u tuyến yên lành tính gây nên.
- Rối loạn vùng dưới đồi: Suy tuyến giáp do rối loạn vùng dưới đồi là một dạng suy giáp hiếm gặp. Điều này có thể xảy ra nếu vùng dưới đồi trong não không tạo ra đủ hormone thyrotropin-releasing (TRH). Hormone này ảnh hưởng đến quá trình giải phóng TSH của tuyến yên.
Triệu chứng bệnh tuyến giáp
Bạn có thể tự quan sát bằng cách kiểm tra xem mình có bất kỳ triệu chứng nào sau đây không:
- Dễ dàng bị kiệt sức.
- Tim đập nhanh.
- Xoay tâm trạng.
- Rối loạn giấc ngủ.
- Mồ hôi ra nhiều.
- Tóc rụng.
- Thuốc tê.
- Thường xuyên cảm thấy đói hoặc chán ăn.
- Bài tiết bất thường.
- Buồn nôn và ói mửa.
- Giảm cân cấp tính hoặc tăng cân.
- Kinh nguyệt bất thường.
Tuy nhiên, một số bệnh nhân có thể không có các triệu chứng đáng chú ý, nhưng nó có thể được phát hiện bằng cách làm xét nghiệm máu hoặc kiểm tra sức khỏe hàng năm. Nếu nghi ngờ mắc bệnh tuyến giáp, bạn cần được bác sĩ chẩn đoán và điều trị thích hợp ngay lập tức.
Yếu tố làm tăng khả năng mắc bệnh tuyến giáp
Sự khác biệt trong cấu tạo cơ thể khiến phụ nữ có tỷ lệ mắc bệnh lý tuyến giáp cao hơn nam giới. Dưới đây là một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh tuyến giáp ở phụ nữ như:
- Phụ nữ vào thời kỳ mãn kinh dễ mắc các bệnh lý về tuyến giáp. Chế độ ăn uống không hợp lý, yếu tố tuổi tác hay sự thay đổi nội tiết tốt trong cơ thể gây bùng phát bệnh lý tuyến giáp.
- Phụ nữ mang thai cần bổ sung i-ốt để duy trì chức năng tuyến giáp. Bởi trong thời gian đầu của thai kỳ, trẻ hoàn toàn phụ thuộc vào chức năng tuyến giáp của người mẹ.
- Hormone thay đổi do mất ngủ, stress, căng thẳng làm tăng nguy các mắc các bệnh về tuyến giáp.
- Yếu tố di truyền cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh tuyến giáp, đặc biệt là ung thư tuyến giáp có ảnh hưởng đến thế hệ sau.
- Hệ miễn dịch suy yếu khiến hormone trong cơ thể thay đổi cũng là yếu tố làm tăng khả năng mắc bệnh.
Ảnh hưởng của bệnh tuyến giáp đến sinh sản của nữ giới
Bệnh lý tuyến giáp có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nữ giới. Bởi tuyến giáp tạo ra hai hormone đóng vai trò trong sự tăng trưởng và phát triển của cơ thể.
Các hormon tuyến giáp có tác dụng kích thích sinh trưởng và phát dục. Vô sinh là một trong những tác nhân nguy hiểm của bệnh lý tuyến giáp. Ngoài ra, nó còn ảnh hưởng rõ trong từng giai đoạn:
Bệnh lý tuyến giáp có thể rối loạn chu kỳ kinh nguyệt. Điều này sẽ khiến cho việc thụ thai gặp khó khăn. Không những thế, nữ giới mãn kinh sớm cũng bởi nguyên nhân chính từ đây.
Trong quá trình mang thai, phụ nữ mắc các bệnh lý tuyến giáp có thể tiềm ẩn nguy cơ tiền sản, sinh non hoặc suy tim,… Thai nhi cũng cũng bị ảnh hưởng do bé phụ thuộc hoàn toàn vào chức năng tuyến giáp của mẹ trong 10 – 12 tuần đầu của thai kỳ.
Bệnh tuyến giáp ở phụ nữ điều trị như thế nào?
Tùy vào bệnh tuyến giáp mắc phải, cũng như mức độ bệnh, phương pháp điều trị sẽ khác và đem lại hiệu quả khác nhau. Hai phương pháp chính trong điều trị bệnh tuyến giáp bao gồm:
Điều trị bằng thuốc
Khi chị em bị suy giáp, có thể dùng liệu pháp hormone thay thế để bổ sung lượng thiếu hụt. Ngược lại, bệnh nhân cường giáp được điều trị bằng thuốc đặc hiệu có tác dụng kìm hãm quá trình sản xuất hormone tuyến giáp.
Ngoài ra, tùy vào biến chứng sức khỏe gặp phải ở từng bệnh nhân mà bác sĩ sẽ chỉ định bằng thuốc bổ sung, kiểm soát bệnh.
Phẫu thuật tuyến giáp
Phẫu thuật tuyến giáp thường áp dụng điều trị cho bệnh nhân hạt giáp lớn, ung thư tuyến giáp, bướu ở tuyến giáp. Nếu cắt bỏ hoàn toàn, sẽ không còn cơ quan sản xuất hormone tuyến giáp nên cần sử dụng liệu pháp hormone hàng ngày.
Phòng ngừa bệnh lý tuyến giáp
Bệnh tuyến giáp khá đa dạng, ở mỗi đối tượng sẽ có những biểu hiện lâm sàng khác nhau. Không những thế, các triệu chứng của bệnh thường không rõ ràng, bạn có thể tự phòng tránh thông qua những cách sau:
- Lên thực đơn với chế độ ăn uống lành mạnh, đa dạng thực phẩm. Đặc biệt nên ăn nhiều rau xanh hoặc các loại trái cây để cân bằng hormone tuyến giáp.
- Tập thể dục thường xuyên để nâng cao sức khỏe, tăng cường sức đề kháng, hệ miễn dịch. Khi cơ thể khỏe mạnh sẽ giúp chống lại mọi bệnh tật cũng như các bệnh lý tuyến giáp.
- Thực hiện lối sống khoa học, ngủ sớm, đúng giờ, không thức khuya. Không sử dụng rượu bia, các chất kích thích hay ăn loại đồ chiên xào, nhiều dầu mỡ.
- Phụ nữ mang nên nên bổ sung iốt để phòng ngừa nguy cơ biến chứng cũng như giúp thai nhi phát triển khỏe mạnh.
Ngoài ra, cách tốt để ngăn ngừa các bệnh lý tuyến giáp đó là đi khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm. Để từ đó đưa ra các biện pháp điều trị kịp thời, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm sau này.
Bệnh lý tuyến giáp gây ra ảnh hưởng chuyển hóa nhiều cơ quan trong cơ thể, đặc biệt ảnh hưởng đến sinh sản của nữ giới. Do đó, việc tiến kiểm tra, tầm soát, sàng lọc bệnh là vô cùng quan trọng.
