Viêm màng não có thể ảnh hưởng đến bất kỳ đối tượng nào, thường gặp nhất là ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, thanh thiếu niên. Nếu không được điều trị sớm, tình trạng này có thể gây nhiễm trùng máu và gây tổn thương vĩnh viễn cho não hay dây thần kinh.
Viêm màng não là gì?
Viêm màng não là hiện tượng viêm của màng xung quanh não và tủy sống, dẫn đến hàng loạt triệu chứng như đau đầu, cứng gáy, sợ sáng, tăng số lượng bạch cầu trong dịch não tủy. Nguyên nhân viêm màng não có thể do nhiễm khuẩn hoặc không do nhiễm khuẩn.
Viêm màng não có thể do nhiễm vi khuẩn, virus, nấm hoặc ký sinh trùng. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, viêm màng não có thể được chữa khỏi sau vài tuần, hoặc có thể là trường hợp khẩn cấp đe dọa tính mạng.
Nguyên nhân gây bệnh
Mỗi loại viêm màng não có một nguyên nhân khác nhau, nhưng tất cả đều gây bệnh theo cách giống nhau: vi khuẩn, nấm, virus hoặc ký sinh trùng lây lan trong cơ thể qua đường máu đến màng não.
Cụ thể, nguyên nhân gây ra từng loại là:
Viêm màng não do vi khuẩn
Đây là bệnh lý cực kỳ nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng hoặc dẫn đến tổn thương não nếu bệnh nhân không được điều trị nhanh chóng.
Một số loại vi khuẩn là tác nhân gây bệnh do vi khuẩn là:
- Streptococcus pneumoniae (phế cầu).
- Neisseria meningitidis (não mô cầu).
- Listeria monocytogenes (thường tấn công người lớn tuổi, phụ nữ mang thai hoặc những người có vấn đề về hệ thống miễn dịch).
- Haemophilus influenzae loại b (Hib): nguyên nhân phổ biến gây bệnh viêm màng não ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
Viêm màng não do vi khuẩn khởi phát khi vi khuẩn xâm nhập vào máu từ xoang, tai hoặc cổ họng người bệnh. Sau đó, vi khuẩn đi theo dòng chảy của máu đến não.
Vi khuẩn gây viêm màng não có thể lây lan khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Nếu bạn hoặc con bạn từng tiếp xúc gần với một người bị bệnh do vi khuẩn, hãy hỏi bác sĩ bạn nên làm để giảm nguy cơ mắc bệnh.
Viêm màng não do virus
Viêm màng não do virus thường gặp hơn so với do vi khuẩn và thường ít nghiêm trọng hơn. Tuy nhiên, có một số virus gây bệnh cùng với viêm não thì diễn tiến và tiên lượng nặng hơn, để lại nhiều di chứng và có thể gây tử vong.
Viêm màng não do nấm
So với do vi khuẩn hoặc virus, viêm màng não do nấm ít phổ biến hơn. Người khỏe mạnh hiếm khi mắc phải bệnh lý này. Bệnh do nấm chỉ thường gặp ở những bệnh nhân đang có hệ miễn dịch suy giảm hoặc rối loạn, chẳng hạn như AIDS, ung thư…
Viêm màng não do ký sinh trùng
Viêm màng não do ký sinh trùng là bệnh hiếm gặp. Bệnh gây ra bởi các loài ký sinh trùng sống ký sinh trên động vật. Bệnh nhân có thể bị nhiễm bệnh khi ăn thức ăn chế biến từ các loại động vật như ốc sên, rắn, cá, gia cầm (hoặc trứng của chúng) bị nhiễm ký sinh trùng,… Nguy cơ càng cao hơn nếu thức ăn còn sống hoặc nấu chưa chín. Loại bệnh này không lây truyền từ người này sang người khác.
Viêm màng não do amip
Viêm màng não mãn tính có các triệu chứng tương tự như viêm màng não cấp tính, nhưng bệnh thường kéo dài và âm ỉ, do đó triệu chứng có khi không rõ ràng, có thể mất vài tuần mới biểu hiện triệu chứng. Nguyên nhân gây bệnh mãn tính thường là lao hoặc nấm.
Viêm màng não không nhiễm trùng
Viêm màng não không nhiễm trùng có nguyên nhân từ các bệnh như lupus ban đỏ hoặc ung thư. Nếu bị chấn thương đầu, phẫu thuật não hoặc dùng một số loại thuốc, bạn cũng có nguy cơ mắc bệnh này. Bệnh không nhiễm trùng không lây nhiễm.
Viêm màng não mãn tính
Viêm màng não mãn tính có các triệu chứng tương tự như viêm màng não cấp tính, nhưng phải mất vài tuần mới biểu hiện triệu chứng. Bạn sẽ mắc bệnh nếu cơ thể nhiễm nấm hoặc vi khuẩn mycobacteria (tác nhân gây bệnh lao). Những sinh vật này xâm nhập vào mô và chất lỏng xung quanh não để gây bệnh.
Triệu chứng của viêm màng não
Dấu hiệu viêm màng não ở người lớn
Các dấu hiệu ban đầu của viêm màng não có thể giống như bệnh cúm. Triệu chứng có thể phát triển trong vài giờ hoặc vài ngày.
Những dấu hiệu viêm màng não thường gặp là:
- Sốt cao đột ngột.
- Cứng cổ.
- Đau đầu dữ dội, khác với cơn đau đầu bình thường.
- Nhức đầu đi kèm với buồn nôn hoặc nôn mửa.
- Trí óc không minh mẫn, khó tập trung.
- Co giật như lên cơn động kinh.
- Buồn ngủ hoặc khó khăn khi thức dậy.
- Nhạy cảm với ánh sáng.
- Không có cảm giác thèm ăn hay khát nước.
- Phát ban trên da (trong một số trường hợp, như khi bị viêm màng não mô cầu).
Nhận biết dấu hiệu viêm màng não ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ hơn 2 tuổi có thể có những dấu hiệu sau:
- Sốt cao.
- Quấy khóc liên tục.
- Buồn ngủ hoặc khó chịu quá mức.
- Trạng thái lờ đờ, uể oải, chậm chạp.
- Chán bú hoặc chán ăn.
- Trên thóp đầu của trẻ có chỗ phình ra.
Những đứa trẻ sơ sinh mắc phải tình trạng này có thể quấy khóc nhiều và rất khó dỗ dành, thậm chí chúng còn khóc nhiều hơn khi được bế lên.
Bệnh viêm màng não có nguy hiểm không?
Viêm màng não có thể tiến triển dẫn đến nhiều biến chứng nặng nề. Thời gian điều trị càng muộn thì nguy cơ bị động kinh và có những tổn thương thần kinh vĩnh viễn sau này càng tăng lên. Người bệnh có thể bị:
- Mất thính giác.
- Trí nhớ suy giảm.
- Khuyết tật học tập, chậm phát triển trí tuệ.
- Tổn thương não.
- Có nhiều vấn đề trong dáng đi, tư thế.
- Suy thận.
- Động kinh.
- Sốc.
- Tử vong.
Nếu điều trị viêm màng não kịp thời, người bệnh thường sẽ phục hồi tốt, kể cả những người bị viêm nặng.
Chẩn đoán viêm màng não
Các phương pháp được các bác sĩ dùng chẩn đoán viêm màng não có thể kể đến như:
- Chọc dịch não tủy: Là phương pháp xét nghiệm chẩn đoán viêm màng não phổ biến thực hiện bằng cách lấy dịch não tủy xét nghiệm nhằm xác định mức độ nghiêm trọng của tình trạng viêm, tác nhân gây bệnh viêm màng não và sự nhạy cảm của vi sinh vật với sản phẩm thuốc.
- Xét nghiệm máu: Là xét nghiệm cần thiết để đánh giá mức độ nhiễm trùng. Trong một số trường hợp, người bệnh phải xét nghiệm máu để xác định tác nhân gây bệnh.
- CT, MRI: Là phương pháp hiện đại được sử dụng để phát hiện biến chứng viêm màng não ảnh hưởng đến não.
Điều trị hiệu quả bệnh viêm màng não
Bệnh nhân viêm màng não cần nhập viện ngay lập tức để hạn chế nguy cơ tổn thương não và tử vong.
Phương pháp điều trị viêm màng não phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh:
- Nguyên nhân do vi khuẩn: Cần nhập viện ngay lập tức. Việc chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giúp ngăn ngừa tổn thương não và tử vong. Viêm màng não do vi khuẩn được điều trị bằng thuốc kháng sinh và steroid tiêm tĩnh mạch. Không có kháng sinh đặc hiệu cho bệnh do vi khuẩn gây ra. Chọn loại thuốc nào phụ thuộc vào loại vi khuẩn gây bệnh.
- Nguyên nhân do nấm: Được điều trị bằng thuốc chống nấm.
- Nguyên nhân do ký sinh trùng: Điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng. Một số trường hợp có thể sử dụng thuốc diệt ký sinh trùng.
- Nguyên nhân do virus đa số có thể tự khỏi, một số tác nhân gây bệnh sẽ được điều trị bằng thuốc kháng virus tiêm tĩnh mạch.
- Viêm màng não mạn tính được điều trị bằng cách giải quyết các nguyên nhân gây bệnh.
Phòng ngừa viêm màng não
Virus và vi khuẩn gây bệnh có thể lây lan từ người sang người qua các giọt bắn khi ho, hắt hơi hoặc các tiếp xúc gần như hôn, dùng chung dụng cụ ăn uống, đồ vệ sinh cá nhân.
Do đó, bạn có thể ngăn ngừa các tác nhân gây bệnh bằng các biện pháp như sau:
- Rửa tay thường xuyên, đúng cách.
- Vệ sinh cá nhân tốt, không dùng đồ dùng với người khác.
- Giữ gìn sức khỏe tốt, nâng cao sức đề kháng bằng cách nghỉ ngơi đầy đủ, tập luyện thể dục thường và xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh.
- Che miệng khi ho, hắt hơi.
- Nếu bạn đang mang thai, hãy đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, tránh ăn những thực phẩm chưa được tiệt trùng.
Viêm màng não tuy là bệnh lý nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh. Thực hành vệ sinh cá nhân tốt, tránh dùng chung thức ăn, đồ uống và vật dụng cá nhân với người bị bệnh, đặc biệt tiêm đủ mũi vaccine ngừa bệnh,… là những cách giúp ngăn ngừa bệnh hiệu quả.
