Đứt dây chằng chéo trước là tổn thương khá phổ biến ở các vận động viên hoặc những người chơi thể thao. Đầu gối sẽ sưng lên, cảm thấy lỏng lẻo khớp gối và trở nên rất đau đớn khi người bệnh đứng dậy. Cơn đau do rách dây chằng chéo trước xuất hiện rồi lại hết, thỉnh thoảng có cảm giác khớp không vững khi vận động.
Bệnh chấn thương dây chằng chéo trước
Chấn thương dây chằng chéo trước là vết rách hoặc bong gân của dây chằng chéo trước, một trong những dây chằng chính ở đầu gối. Chấn thương dây chằng chéo trước thường xảy ra nhất trong các môn thể thao liên quan đến việc dừng đột ngột hoặc thay đổi hướng đột ngột khi nhảy lên và tiếp đất như bóng rổ, bóng đá và trượt tuyết.
Đây là một trong những chấn thương thường gặp nhất trong thể thao, đặc biệt là với cầu thủ bóng đá. Một nghiên cứu cho thấy, mỗi năm ở Hoa Kỳ có 95.000 trường hợp đứt dây chằng chéo. Tại Việt Nam, con số thống kê về tình trạng này chưa chính xác nhưng là một nước có khá nhiều câu lạc bộ bóng đá và tình hình giao thông phức tạp thì tỷ lệ gặp chấn thương này được dự báo là sẽ khá cao.
Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương dây chằng chéo trước của người bệnh, điều trị có thể bao gồm các bài tập nghỉ ngơi và phục hồi chức năng để giúp người bệnh lấy lại sức mạnh và sự ổn định hoặc phẫu thuật để thay thế dây chằng bị rách sau khi phục hồi chức năng.
Nguyên nhân gây ra tình trạng chấn thương dây chằng
Dây chằng chéo trước là một trong hai dây chằng chéo ở giữa đầu gối, kết nối xương đùi với xương chày và giúp ổn định khớp gối.
Chấn thương dây chằng chéo trước thường xảy ra khi người bệnh tham gia các hoạt động thể thao có thể gây chấn thương ở đầu gối:
- Đột nhiên đang chạy nhanh thì dừng đột ngột hoặc đổi hướng đột ngột.
- Nhảy xuống và tiếp đất bất ngờ, không có sự chuẩn bị.
- Bị đánh hoặc va chạm trực tiếp vào đầu gối.
Ngoài ra, về nguyên nhân, người ta có thể chia thành 2 nhóm chính như sau:
- Nguyên nhân chấn thương trực tiếp: khi va chạm xảy ra trực tiếp ở vùng đầu gối hay gặp ở các môn thể thao như: bóng đá, bóng chuyền… hoặc tai nạn giao thông.
- Nguyên nhân chấn thương gián tiếp: Đây là loại phổ biến nhất, gặp trong các trường hợp dừng đổi ngột hoặc chuyển hướng đột ngột khi chạy.
Khi dây chằng chéo trước bị tổn thương, thường rách một phần hoặc rách toàn bộ mô, tuy nhiên nếu chấn thương nhẹ có thể làm kéo dài dây chằng nhưng vẫn còn nguyên vẹn.
Dấu hiệu nhận biết chấn thương
Người bệnh có thể nhận biết dấu hiệu ban đầu khi dây chằng chéo trước bị đứt thông qua tiếng “nổ”, tiếng kêu lục cục ở đầu gối. Tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp chấn thương đều có dấu hiệu này, thậm chí có thể đi lại sau khi bị đứt dây chằng chéo. Vì vậy, đôi khi người bệnh không thể nhận ra mình đang gặp phải chấn thương.
Một số triệu chứng khác của tình trạng chấn thương dây chằng ACL:
- Đau nhức: Sau chấn thương, người bệnh sẽ có cảm giác đau nhức dọc theo đường khớp gối. Khi cố gắng đứng thẳng, chân người bệnh càng đau nhức dữ dội do chịu nhiều áp lực.
- Sưng tấy quanh đầu gối: Triệu chứng này xảy ra trong vòng 24 giờ đầu tiên kể từ khi gặp chấn thương.
- Đi lại, di chuyển khó khăn: Người bệnh có thể cảm giác như khớp gối lỏng lẻo so với bình thường, cố gắng đứng thẳng và di chuyển rất khó khăn.
Những trường hợp người bệnh chủ quan, xem nhẹ các triệu chứng sau chấn thương mà không điều trị, hoặc điều trị không đúng cách có thể dẫn đến teo cơ, gây teo đùi. Do đó, khi phát hiện các dấu hiệu và triệu chứng bất thường ở đầu gối, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, thực hiện các xét nghiệm cần thiết góp phần cho việc chẩn đoán tình trạng bệnh chính xác, từ đó có hướng điều trị phù hợp nhất.
Đứt dây chằng chéo trước có nguy hiểm không?
Đứt dây chằng chéo trước gây nhiều bất tiện trong việc di chuyển cũng như các hoạt động sinh hoạt khác, cụ thể:
- Tổn thương sụn chêm thứ phát: Sụn chêm là phần nằm giữa mặt khớp của xương chày và xương đùi. Khi vị trí hai xương này bị sai lệch do rách dây chằng sẽ tạo áp lực không đều và làm rách sụn chêm. Tình trạng này càng trở nên nghiêm trọng nếu để lâu hoặc bị tái chấn thương dây chằng.
- Tổn thương sụn khớp: Bởi có sự thay đổi về cấu trúc khớp gối, khả năng phân bổ lực và hoạt động của xương đùi và xương chày cũng bị ảnh hưởng. Các xương, khớp và dây chằng hoạt động sai nhiệm vụ làm tăng nguy cơ bào mòn sụn khớp và thoái hóa.
Khi dây chằng bị tổn thương, cơn đau thường sẽ hết sau vài ngày và người bị thương vẫn có thể đi lại được. Tuy nhiên về lâu dài tình trạng này sẽ gây khó khăn khi đi nhanh, chạy nhanh, thậm chí phần đùi bị teo cơ.
Nếu tình trạng chấn thương dây chằng chéo trước không quá nghiêm trọng và người bệnh tích cực nghỉ ngơi theo hướng dẫn của bác sĩ, đứt dây chằng chéo trước có thể tự lành sau 3 – 6 tháng.
Tuy nhiên, nếu dây chằng chéo trước bị tổn thương quá nghiêm trọng, bác sĩ có thể thực hiện một số can thiệp y tế để hỗ trợ tái tạo dây chằng chéo trước cho người bệnh.
Điều trị chấn thương dây chằng chéo trước
Chăm sóc, sơ cứu đúng cách và thực hiện sớm có thể giảm đau và giảm sưng ngay sau khi bị chấn thương đầu gối bằng cách:
- Nghỉ ngơi để hạn chế đề nặng lên đầu gối.
- Chườm túi nước đá ở đầu gối ít nhất hai giờ một lần và mỗi lần là 20 phút.
- Quấn miếng băng thun quanh đầu gối.
- Kê cao đầu gối bằng cách đặt gối hoặc chăn dưới đầu gối bị chấn thương.
Phục hồi chức năng
Mục tiêu của phục hồi chức năng là giảm đau và sưng, phục hồi hoàn toàn tầm vận động của đầu gối và tăng cường sức mạnh cơ bắp. Quá trình vật lý trị liệu này có thể điều trị thành công chấn thương dây chằng chéo trước cho những đối tượng không thường xuyên tập thể dục hoặc hoạt động thể thao ở mức vừa phải hoặc chơi các môn thể thao ít gây chấn thương cho đầu gối.
Phẫu thuật
Khi bị đứt dây chằng chéo trước, phương pháp điều trị phù hợp nhất chính là phẫu thuật càng sớm càng tốt. Theo đó, thời gian thích hợp nhất là trong khoảng từ 7-60 ngày sau khi dây chằng bị đứt.
Bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật nếu:
- Người bệnh là vận động viên và muốn tiếp tục trong môn thể thao của mình.
- Ngoài tổn thương dây chằng thì sụn ở đầu gối cũng bị thương
- Chấn thương khiến đầu gối không thể di chuyển và ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày.
Trường hợp người bệnh là vận động viên, bị đứt dây chằng chéo nặng nhưng vẫn muốn tiếp tục hoạt động tập luyện, chơi thể thao của mình, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện phẫu thuật nội soi dây chằng chéo trước. Bác sĩ có thể dùng một sợi gân nào đó của người bệnh để thay cho dây chằng chéo trước.
Sau phẫu thuật, nếu kết hợp các bài tập vật lý trị liệu cùng các phương pháp phục hồi chức năng khác theo chỉ định của bác sĩ, người bệnh có thể chơi thể thao trở lại sau 12 tháng. Tuy nhiên, cách làm này có thể khiến cho chân bệnh nhân yếu đi, thời gian phục hồi kéo dài và khả năng chơi thể thao trở lại chỉ còn khoảng 55-60%.
Chính vì thế, bác sĩ có thể chọn một phương pháp khác ưu việt hơn là loại bỏ dây chằng chéo đã bị đứt, thay thế bằng một dây chằng nhân tạo khác bằng chất liệu có độ chịu lực cao để vừa bảo toàn các sợi gân khác cho người bệnh vừa mang đến hiệu quả tốt. Người bệnh có thể đi lại bình thường ngay sau mổ và chơi thể thao lại sau 6 tháng.
Phòng ngừa chấn thương dây chằng
Tập luyện và thể dục thể thao đúng cách có thể giúp giảm nguy cơ chấn thương dây chằng chéo trước. Việc tư vấn chuyên sâu hơn sẽ được thực hiện bởi đội ngũ Y học thể thao bao gồm: Bác sĩ y học thể thao, nhà trị liệu vật lý, huấn luyện viên thể thao hoặc chuyên gia khác về y học thể thao để cung cấp đánh giá về thể trạng xem xét các yếu tố nguy cơ của người tập, từ đó lên phương án giảm thiểu rủi ro, hướng dẫn tập luyện. Các nội dung giảm chấn thương dây chằng chéo trước bao gồm:
- Các bài tập tăng cường cơ bắp chân.
- Các bài tập để tăng cường hông, xương chậu và bụng dưới.
- Tập luyện đúng kỹ thuật và lưu ý đến tư thế của đầu gối khi nhảy và tiếp đất.
- Luyện tập cải thiện kỹ thuật khi thực hiện các động tác xoay và chuyển hướng.
- Mang giày dép phù hợp với môn thể thao để giúp ngăn ngừa chấn thương.
Nếu bạn bị chấn thương đầu gối hay nghi ngờ bị đứt dây chằng chéo trước ở khớp gối thì không nên lơ là hay chủ quan, hãy đi khám ngay để có hướng điều trị kịp thời, tránh để cơn đau kéo dài có thể dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.
