Giãn tĩnh mạch thực quản là khi các tĩnh mạch ở khu vực thực quản bị giãn ra và có thể nứt vỡ gây xuất huyết tiêu hoá. Tình trạng này thường gặp ở các bệnh nhân xơ gan, bệnh gan mạn tính, ung thư gan.
Giãn tĩnh mạch thực quản là gì?
Giãn tĩnh mạch thực quản là tình trạng bất thường ở phần dưới của thực quản (ống nối thực quản – dạ dày). Đây là biểu hiện của hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Nó được tạo ra bởi tĩnh mạch lách, tĩnh mạch mạc treo tràng trên, tĩnh mạch mạc treo tràng dưới. Tĩnh mạch mạc treo tràng dưới thường đổ vào tĩnh mạch lách nơi gần chỗ hội tụ của tĩnh mạch lách và tĩnh mạch mạc treo tràng trên.
Tình trạng giãn tĩnh mạch thực quản có thể vỡ gây xuất huyết, nếu không được điều trị kịp thời sẽ là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong.
Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng này đó là xơ gan. Dòng máu chảy trong tĩnh mạch cửa (đây là tĩnh mạch chính có nhiệm vụ dẫn máu từ ruột và dạ dày về gan) sẽ bị ngăn cản bởi các vết mô sẹo ở gan. Điều này dẫn tới hiện tượng tăng áp tĩnh mạch cửa – xảy ra khi áp lực trong tĩnh mạch cửa và các tĩnh mạch lân cận gia tăng. Từ đó máu phải tìm đến những tĩnh mạch nhỏ hơn, ví dụ như tĩnh mạch dưới ở thực quản để di chuyển. Do đây là các tĩnh mạch có kích thước nhỏ, vách mỏng nên không chịu được áp lực cao, dần dần dễ bị phình to dẫn tới vỡ gây xuất huyết (chảy máu trong).
Nhìn chung, các yếu tố sau đây sẽ góp phần dẫn đến hiện tượng giãn tĩnh mạch thực quản:
- Bệnh nhân xơ gan nặng, viêm gan, suy gan, gan nhiễm mỡ, bệnh gan do rượu, xơ gan ứ mật,…
- Tĩnh mạch bị giãn nặng.
- Tăng áp lực tĩnh mạch cửa.
- Có huyết khối hình thành (cục máu đông) lưu chuyển trong tĩnh mạch cửa hoặc các tĩnh mạch lách.
- Nhiễm ký sinh trùng sán máng gây tổn thương các cơ quan như phổi, ruột, gan, bàng quang.
Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh
Người mắc bệnh gan tiến triển có nguy cơ cao bị giãn tĩnh mạch thực quản nhưng hầu hết sẽ không bị chảy máu. Khả năng chảy máu sẽ tăng lên nếu như:
- Áp lực tĩnh mạch cửa tăng cao.
- Tĩnh mạch bị giãn nặng.
- Nội soi thực quản thấy có các vệt/ đường hay đốm màu đỏ.
- Xơ gan nặng hoặc suy gan.
- Tiếp tục uống rượu nhiều.
Nếu bạn từng bị chảy máu do giãn tĩnh mạch thực quản trước đây thì khả năng cao sẽ bị chảy máu lại nữa.
Biểu hiện của người bị giãn tĩnh mạch thực quản
Khi mắc chứng giãn tĩnh mạch thực quản, bệnh nhân sẽ xuất hiện các dấu hiệu sau:
- Thường xuyên có hiện tượng buồn nôn, nôn ói, thậm chí là nôn ra máu.
- Đi ngoài thấy phân có màu đen như hắc ín.
- Đầu óc choáng váng, cơ thể mất kiểm soát, nghiêm trọng hơn là bị mất ý thức.
- Có thể bộc lộ những biểu hiện của bệnh lý về gan như trướng bụng, vàng da, vàng mắt, cổ trướng.
Điều trị vỡ giãn tĩnh mạch thực quản
Vỡ giãn tĩnh mạch thực quản là một trong những tình trạng cấp cứu nặng nề, do đó có thể dẫn đến tử vong nếu không can thiệp đúng và kịp thời.
Tùy tình trạng xuất huyết mà bệnh nhân sẽ được truyền dịch, máu, thuốc giảm áp lực tĩnh mạch cửa, được can thiệp qua nội soi như thắt hoặc chích xơ tĩnh mạch thực quản. Hoặc nặng hơn là đặt bóng chèn qua miệng vào thực quản để giảm lượng máu chảy.
Do 70% bệnh nhân sẽ vỡ dãn tĩnh mạch thực quản tái phát lần thứ 2 trong năm đầu. Đặc biệt là trong 6 tuần kể từ lần vỡ giãn đầu tiên. Dẫn đến việc phòng chống lần vỡ giãn đầu tiên cực kỳ quan trọng.
Phòng ngừa giãn tĩnh mạch thực quản
Hiện nay vẫn chưa có phương pháp nào giúp phòng ngừa hiệu quả sự phát triển của giãn tĩnh mạch thực quản ở những bệnh nhân xơ gan. Mặc dù sử dụng thuốc chẹn beta có hiệu quả trong ngăn ngừa chảy máu nhưng không ngăn tình trạng giãn tĩnh mạch này hình thành.
Nếu đã được chẩn đoán mắc bệnh gan, bạn hỏi bác sĩ các biện pháp giúp phòng tránh gặp phải biến chứng có thể xảy ra. Để giữ cho gan khỏe mạnh, bạn nên:
- Ngừng uống rượu để tránh tạo thêm gánh nặng cho gan.
- Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh, nhiều ngũ cốc, trái cây và rau củ, giảm lượng chất béo và thực phẩm chiên rán.
- Duy trì cân nặng khỏe mạnh vì lượng mỡ dư thừa có thể gây hư hỏng gan nhanh hơn.
- Hạn chế tiếp xúc với các hóa chất trong chất tẩy rửa.
- Giảm thiểu nguy cơ bị viêm gan do virus.
Giãn tĩnh mạch thực quản về bản chất không phải một căn bệnh. Nó là biến chứng của một bệnh lý khác, và thường gặp nhất ở bệnh nhân xơ gan. Đối với vỡ giãn tĩnh mạch thực quản nói riêng và xơ gan nói chung thì việc điều trị là cực kỳ khó khăn, tỷ lệ tử vong cao. Nên điều bạn cần nhớ là hãy cố gắng phòng tránh xơ gan và tích cực tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ điều trị. Tất cả là để bạn và người thân đạt được chất lượng cuộc sống tốt nhất.
