Hệ tiêu hóa là quá trình phân hủy các phân tử thức ăn để cơ thể có thể hấp thu. Trong quá trình tiêu hóa ở người, thức ăn đi vào miệng, quá trình tiêu hóa bắt đầu bằng việc nhai và tác dụng của các enzym trong nước bọt. Mục tiêu của quá trình này là hấp thu chất dinh dưỡng đi nuôi cơ thể.
Miệng
Miệng là “cửa ngõ” của ống tiêu hóa, có nhiệm vụ tiêu hóa cơ học là chủ yếu. Hoạt động nhai giúp chia thức ăn thành những miếng nhỏ giúp việc tiêu hóa dễ dàng hơn. Cùng lúc đó, nước bọt được tiết ra trộn với thức ăn để bắt đầu quá trình phân hủy tinh bột. Các viên thức ăn mềm, trơn được lưỡi đẩy xuống họng và thực quản.
Họng
Cổ họng là điểm đến tiếp theo cho thực phẩm từ miệng đi xuống họng và tiếp tục di chuyển xuống thực quản.
Thực quản
Thực quản là một ống cơ kéo dài từ hầu họng đến dạ dày. Thực quản đưa thức ăn xuống dạ dày bằng các đợt cơn co thắt hay còn được gọi là nhu động. Điểm giữa thực quản và dạ dày có cơ vòng thực quản dưới nhằm giữ cho thức ăn ở dạ dày không trào ngược lên thực quản.
Dạ dày
Dạ dày ngoài việc giữ thức ăn, còn có tác dụng như là một máy trộn và máy xay. Dạ dày tiết ra axit và các enzyme mạnh sẽ tiếp tục quá trình tiêu hóa thức ăn. Khi rời khỏi dạ dày, thức ăn ở dưới dạng chất lỏng hoặc đã được nghiền nhỏ. Từ đó thức ăn chuyển đến ruột non.
Ruột non
Đây là nơi diễn ra hầu hết sự hấp thụ các chất dinh dưỡng từ thực phẩm. Ở đây thức ăn tiếp tục được phân tách thành các thành phần phân tử có thể hấp thụ vào máu. Mật từ túi mật và các enzyme tiêu hóa từ tuyến tụy được trộn vào dịch sữa trong tá tràng. Sự hấp thu các chất dinh dưỡng được thực hiện nhờ vào những hình trụ nhỏ giống như ngón tay gọi là nhung mao. Bệnh celiac (bệnh không dung nạp gluten) là một dạng rối loạn trong đó việc hấp thu gluten dẫn đến tổn thương cho nhung mao.
Ba cơ quan đóng vai trò then chốt trong việc giúp dạ dày và ruột non tiêu hóa thức ăn gồm:
- Tuyến tụy: Tuyến tụy có nhiều chức năng khác nhau, trong quá trình tiêu hóa thức ăn tuyến tụy tiết ra một số enzyme vào ruột non để phân hủy protein, chất béo và carbohydrate có trong thức ăn.
- Gan: Gan cũng có nhiều chức năng, nhưng hai chức năng chính của nó trong hệ thống tiêu hóa là tiết dịch mật và lọc máu có các chất dinh dưỡng vừa được hấp thụ đến từ ruột non.
- Túi mật: Túi mật là một túi chứa dịch mật có hình quả lê và nằm ngay dưới gan. Dịch mật được tạo ra ở gan và sau đó nếu cần phải lưu trữ thì dịch mật sẽ được di chuyển đến túi mật thông qua ống mật. Trong bữa ăn, túi mật co bóp để đẩy dịch mật xuống ruột non.
Ruột già
Chất thải từ quá trình tiêu hóa bao gồm các phần thức ăn, chất lỏng chưa được tiêu hóa và các tế bào cũ từ niêm mạc đường tiêu hóa. Ruột già hấp thu nước và biến đổi chất thải từ dạng lỏng thành dạng phân. Quá trình nhu động tiếp tục giúp chuyển phân vào trực tràng.
Đại tràng
Đại tràng là một ống dài khoảng 2m nối ruột (phần đầu tiên của ruột già với trực tràng (phần cuối của ruột già).
Phân, chất thải còn lại từ quá trình tiêu hóa, được đi qua ruột già, trước tiên ở trạng thái lỏng và cuối cùng ở dạng rắn khi nước được ruột già hấp thụ ra khỏi phân. Phân chủ yếu là các mảnh vỡ thực phẩm và vi khuẩn. Những vi khuẩn này thực hiện một số chức năng hữu ích, như tổng hợp các vitamin, xử lý chất thải và thực phẩm, và bảo vệ cơ thể chống lại các vi khuẩn có hại. Khi đại tràng trở nên đầy phân, hay phân, nó sẽ đi vào trực tràng để bắt đầu quá trình loại bỏ.
Trực tràng
Đây là bộ phận kết nối đại tràng với hậu môn với nhiệm vụ nhận phân từ đại tràng và kích thích các dây thần kinh truyền đến vỏ đại não, cho bạn biết cảm giác muốn đi đại tiện. Sau đó, bộ não sẽ quyết định có nên đi đại tiện hay không. Nếu muốn đi vệ sinh, cơ vòng sẽ giãn ra để đưa phân ra khỏi cơ thể. Còn nếu chưa muốn, cơ thắt và trực tràng sẽ điều chỉnh lại để cảm giác muốn đi vệ sinh tạm thời biến mất.
Hậu môn
Hậu môn là phần kết thúc của đường tiêu hóa. Nó bao gồm các cơ sàn chậu và hai cơ vòng hậu môn (cơ bắp bên trong và bên ngoài). Lớp lót hậu môn phía trên đặc biệt để phát hiện chất thải hậu môn. Nó cho chúng ta biết chất thải là các chất lỏng, khí, hoặc rắn. Các cơ sàn chậu tạo ra một góc giữa trực tràng và hậu môn khiến phân từ từ ra ngoài. Các cơ vòng hậu môn giúp kiểm soát tình trạng đi ngoài. Cơ vòng trong giúp giữ lại chất thải nếu không đi ngoài được. Khi bắt buộc phải đi vệ sinh, cơ vòng ngoài để giữ cho phân ở trong cho đến khi chúng ta có thể đi vào nhà vệ sinh.
Hệ tiêu hóa là sự kết hợp nhịp nhàng của các cơ quan với nhau. Khi một trong các mắt xích gặp sự cố, phá vỡ sự cân bằng của hệ thống thì sức khỏe ngay lập tức sẽ có những vấn đề bất lợi. Các sự cố thường gặp nhất là táo bón, tiêu chảy, sình bụng, chậm tiêu hóa, chứng ợ nóng, sôi bụng và những cơn đau về dạ dày… Vì vậy, nếu gặp tình trạng này, bạn hãy ngay lập tức điều trị bệnh, tránh làm suy giảm chức năng hệ tiêu hóa, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
