Vitamin B5 (Acid pantothenic)

Mô tả thuốc

Axit pantothenic là một loại vitamin B5 được tìm thấy trong các chất bổ sung dinh dưỡng khác nhau.

Axit pantothenic, còn được gọi là pantothenate hoặc vitamin B5 (vitamin B), là một vitamin tan trong nước. Đối với nhiều loài động vật, axit pantothenic là một chất dinh dưỡng cần thiết để tổng hợp coenzyme-A ( CoA), cũng như để tổng hợp và chuyển hóa protein, carbohydrate và chất béo. Axit pantothenic là amit giữa axit pantoic và β-alanin và thường được tìm thấy dưới dạng chất tương tự rượu của nó, provitamin panthenol và như canxi pantothenate. Một lượng nhỏ axit pantothenic được tìm thấy trong hầu hết mọi loại thực phẩm, với một lượng lớn trong ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, trứng, thịt, sữa ong chúa, bơ và sữa chua. Axit pantothenic là một thành phần trong một số sản phẩm chăm sóc tóc và da. Chỉ đồng phân dextrorotatory (D) của axit pantothenic có hoạt tính sinh học.

Dạng thuốc và hàm lượng

Acid pantothenic

• Viên nén: 50 mg; 100 mg; 200 mg; 250 mg; 500 mg.
• Viên nén giải phóng chậm: 500 mg, 1 000 mg.

Calci pantothenat

• Viên nén: 10 mg; 25 mg; 50 mg; 100 mg; 218 mg; 500 mg; 545 mg. Dexpanthenol (dẫn chất alcol của acid D-pantothenic):
• Viên nén: 100 mg.
• Thuốc tiêm: 250 mg/ml (ống tiêm 2 ml).
• Kem bôi tại chỗ: 2%.
• Thuốc phun bọt.
• Dịch truyền tĩnh mạch: Phối hợp với các vitamin khác, chất điện giải.

Công dụng (Chỉ định)

Khi thiếu hụt acid pantothenic (có kết hợp pellagra hoặc thiếu hụt các vitamin nhóm B khác), khi đó nên dùng sản phẩm đa vitamin có chứa acid pantothenic.

Trong một số trường hợp viêm dây thần kinh ngoại biên, chuột rút cơ chân ở người mang thai và nghiện rượu, hội chứng nóng rát ở chân, và viêm lưỡi không khỏi khi điều trị bằng những vitamin khác.

Sử dụng tại chỗ để chữa ngứa và những bệnh da nhẹ khác. Thuốc phun bọt dexpanthenol còn được chỉ định chữa bỏng da. Liệt ruột sau mổ, đẻ.

Liều dùng

10 mg calci pantothenat tương đương với 9,2 mg acid pantothenic. Uống: 5 – 10 mg acid pantothenic/ngày như một lượng bổ sung dinh dưỡng cho người bệnh có hấp thu đường tiêu hóa bình thường. Tiêm hoặc tiêm truyền:

Điều trị tăng kích thích nhu động ruột: Người lớn, tiêm bắp, liều bắt đầu 250 mg – 500 mg dexpanthenol, nhắc lại sau 2 giờ, sau đó cứ 4 – 12 giờ dùng một liều, khi cần. Trẻ em: 11mg-12,5mg dexpanthenol/kg tiêm bắp theo phác đồ trên; Hoặc truyền tĩnh mạch chậm, người lớn: 500 mg dexpanthenol. Nếu không thấy đỡ trướng bụng hoặc liệt ruột nhanh, phải chuyển sang các phương pháp điều trị khác.

Dùng tại chỗ: Khi sử dụng tại chỗ để chữa ngứa và bệnh da, bôi thuốc kem chứa 2% dexpanthenol vào vùng bị tổn thương, ngày 1 hoặc 2 lần, hoặc nhiều hơn nếu cần.

Cách dùng

Acid pantothenic và calci pantothenat được dùng đường uống. Uống cùng với thức ăn.

Dexpanthenol thường được tiêm bắp hoặc truyền tĩnh mạch chậm, và cũng được dùng tại chỗ dưới dạng kem bôi, dạng phun bọt. Khi truyền tĩnh mạch chậm, dexpanthenol được pha với một lượng lớn dung dịch tiêm truyền dextrose 5% hoặc dung dịch Ringer lactat.

Quá liều

• Không tìm thấy/Chưa có báo cáo.

Quên liều

• Không tìm thấy/Chưa có báo cáo.

Không sử dụng trong trường hợp sau (Chống chỉ định)

Không có chống chỉ định.

Tương tác với các thuốc khác

Không dùng dexpanthenol cùng với neostigmin hoặc trong vòng 12 giờ sau khi dùng neostigmin hoặc những thuốc tác dụng giống thần kinh đối giao cảm khác.

Tuy không quan trọng về lâm sàng, nhưng tác dụng co đồng tử của các chế phẩm kháng cholinesterase dùng cho mắt (ví dụ: ecothiophat iodid, isoflurophat) có thể tăng lên khi phối hợp với acid pantothenic.

Không dùng dexpanthenol trong vòng 1 giờ sau khi dùng sucinylcholin, vì dexpanthenol có thể kéo dài tác dụng gây giãn cơ của sucinylcholin.

Một số hiếm trường hợp dị ứng chưa rõ nguyên nhân đã gặp khi sử dụng đồng thời thuốc tiêm dexpanthenol với thuốc kháng sinh, các thuốc opiat hoặc với barbiturat.

Tương kỵ

Dexpanthenol tương kỵ với các chất kiềm và acid mạnh.

Chỉ số theo dõi

• Không tìm thấy/Chưa có báo cáo.

Lưu ý khi sử dụng (Cảnh báo và thận trọng)

Không được tiêm dexpanthenol để điều trị tắc ruột cơ học. Đối với liệt ruột, cần chú ý đến bồi phụ nước và điện giải, chống thiếu máu, giảm protein huyết, chống nhiễm khuẩn, tránh dùng thuốc làm giảm nhu động ruột. Nếu bụng căng hơi nhiều, đặt ống thông hơi.

Dexpanthenol có thể kéo dài thời gian chảy máu nên phải sử dụng rất thận trọng ở người có bệnh ưa chảy máu hoặc có nguy cơ chảy máu khác.

Rượu

Hỏi ý kiến bác sĩ

Không có tương tác giữa rượu và Vitamin B5. Tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.

Thận

Hỏi ý kiến bác sĩ

Chưa có thông tin về việc sử dụng Vitamin b5 ở bệnh nhân suy thận. Tham khảo ý kiến bác sĩ.

Gan

Hỏi ý kiến bác sĩ

Chưa có thông tin về việc sử dụng Vitamin b5 ở bệnh nhân suy gan. Tham khảo ý kiến bác sĩ.

Lái xe và vận hành máy

An toàn nếu được chỉ định

Vitamin B5 không ảnh hưởng đến khả năng lái xe và vận hành máy móc.

Phụ nữ mang thai và cho con bú

AU TGA pregnancy category (Phân loại thuốc cho phụ nữ mang thai theo Úc)

• Không tìm thấy/Chưa có báo cáo.

US FDA pregnancy category (Phân loại thuốc cho phụ nữ mang thai theo Mỹ)

• US FDA Pregnancy Category: A Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị (RDA)

• US FDA Pregnancy Category: C Liều cao hơn RDA ( > 6-7 mg/ngày)

Phụ nữ mang thai

Hỏi ý kiến bác sĩ

Không có tư liệu về tác dụng có hại với thai khi dùng acid pantothenic với liều bình thường cần thiết hàng ngày trong thời kỳ mang thai.

Phụ nữ cho con bú

Hỏi ý kiến bác sĩ

Không có tư liệu về tác dụng có hại với trẻ bú sữa, khi mẹ dùng acid pantothenic với liều bình thường cần thiết hàng ngày trong thời kỳ cho con bú.

Dược lực học/Cơ chế hoạt động

Acid pantothenic còn gọi là vitamin B5 là một chất chống oxy hóa hòa tan trong nước, cần thiết cho chuyển hóa trung gian của hydrat carbon, protein và lipid. Acid pantothenic là tiền chất của coenzym A cần cho phản ứng acetyl hóa (hoạt hóa nhóm acyl) trong tân tạo glucose, giải phóng năng lượng từ hydrat carbon, tổng hợp và giáng hóa acid béo, tổng hợp sterol và nội tiết tố steroid, porphyrin, acetylcholin và những hợp chất khác. Acid pantothenic cũng cần thiết cho chức năng bình thường của biểu mô.

Ở người, acid pantothenic cần thiết phải lấy từ thức ăn. Nguồn thực phẩm giàu acid pantothenic gồm có thịt, rau quả, hạt ngũ cốc, trứng và sữa. Lượng thích hợp cho người lớn khoảng 5 mg/ngày, tăng tới 6 mg ở người mang thai và 7 mg ở người nuôi con bú (Viện Hàn lâm khoa học quốc gia Hoa Kỳ khuyến cáo). Thiếu hụt acid pantothenic ở người rất hiếm xảy ra vì acid này phân bố rộng khắp trong thực phẩm, trừ trường hợp có kết hợp với bệnh pellagra hoặc thiếu hụt các vitamin nhóm B khác. Thiếu acid pantothenic thực nghiệm (bằng cách dùng acid omega methylpantothenic, một chất đối kháng chuyển hóa, hoặc bằng chế độ ăn không có acid pantothenic), cho thấy các triệu chứng như ngủ gà, mỏi mệt, nhức đầu, dị cảm ở chân và tay kèm theo tăng phản xạ và yếu cơ chi dưới, rối loạn tim mạch, tiêu hóa, thay đổi tính khí, và tăng nhạy cảm với nhiễm khuẩn.

Acid pantothenic không có tác dụng dược lý nổi bật khi dùng cho động vật thí nghiệm hoặc cho người, ngay cả khi dùng liều cao. Khi tiêm liều cao dexpanthenol đã được báo cáo là làm tăng nhu động ruột dạ dày do kích thích acetyl hóa cholin thành acetylcholin; tuy vậy, hiệu quả của thuốc không được chứng minh.

Dược động học

Hấp thu

Sau khi uống, acid pantothenic dễ được hấp thu qua đường tiêu hóa. Nồng độ pantothenat bình thường trong huyết thanh là 100 microgam/ml hoặc hơn.

Phân bố

Dexpanthenol dễ dàng chuyển hóa thành acid pantothenic, chất này phân bố rộng rãi trong mô cơ thể, chủ yếu dưới dạng coenzym A. Nồng độ cao nhất của dexpanthenol có trong gan, tuyến thượng thận, tim và thận. Sữa người mẹ cho con bú, ăn chế độ bình thường, chứa khoảng 2 microgam acid pantothenic trong 1 ml.

Đào thải

Khoảng 70% liều acid pantothenic uống thải trừ ở dạng không đổi trong nước tiểu và khoảng 30% trong phân.

Phân loại hóa chất trị liệu giải phẫu (ATC)

Bảo quản

Bảo quản viên nén, bột acid pantothenic và calci pantothenat trong lọ kín ở 15 độ C đến 30 độ C.

Bảo quản thuốc tiêm dexpanthenol ở nơi mát tránh nhiệt độ cao và tránh đông băng.