Liệt mặt là một căn bệnh về thần kinh ngoại biên thường gặp. Việc phát hiện sớm các triệu chứng của bệnh có thể giúp ích nhiều cho việc phòng ngừa các di chứng nặng ảnh hưởng đến ngoại hình và sức khỏe lâu dài của người bệnh.
Liệt mặt là bệnh gì?
Liệt mặt hay còn gọi là liệt dây thần kinh số 7, liệt Bell, là một bệnh thần kinh ngoại biên không rõ nguyên nhân. Đây là tình trạng một bên cơ mặt trở nên yếu hoặc chảy xệ xuống do dây thần kinh điều khiển cho cơ mặt bị tổn thương hoặc mất chức năng. Hầu hết bệnh nhân liệt mặt có thể hồi phục hoàn toàn, nhưng cũng có một số người phải mang di chứng suốt cuộc đời. Liệt mặt hai bên rất hiếm gặp với tỷ lệ chỉ 0,3-2% các bệnh liệt trên khuôn mặt.
Nguyên nhân gây bệnh liệt mặt
Căn nguyên của bệnh liệt mặt hiện vẫn chưa được xác định cụ thể, song thiếu máu cục bộ mạch máu, mắc bệnh tự miễn hoặc nhiễm virus, đặc biệt là nhóm virus herpes tiềm ẩn (herpes simplex, herpes zoster) được coi là nguyên nhân phổ biến.
Các vi rút có liên quan đến bệnh liệt Bell bao gồm các vi rút gây ra:
- Mụn rộp và mụn rộp sinh dục (herpes simplex).
- Bệnh thủy đậu và bệnh zona (herpes zoster).
- Tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng (Epstein-Barr).
- Nhiễm trùng cytomegalovirus.
- Bệnh đường hô hấp (adenovirus).
- Bệnh sởi Đức (rubella).
- Quai bị (vi rút quai bị).
- Cúm (cúm B).
- Bệnh tay chân miệng (coxsackievirus).
Triệu chứng bệnh liệt mặt
Triệu chứng: thường xảy ra sau tác động của yếu tố lạnh, như ngồi tàu xe, ô tô mở cửa gió lùa, gió tát mạnh vào mặt. Bệnh thường xuất hiện khá đột ngột, có thể xảy ra sau một đêm thức dậy.
Các triệu chứng thường gặp:
- Phần trên và dưới của nửa mặt rũ xuống, nhất là góc miệng.
- Mất nếp nhăn trán.
- Không khép kín mắt lại được, thậm chí có thể mở to ngay khi ngủ.
- Chảy nước mắt.
- Nhân trung bị lệch về phía đối bên bị liệt.
- Người bệnh khó nói chuyện, khó ăn uống.
- Có những cơn đau ở vị trí trước hay sau tai.
- Lưỡi không cảm nhận được vị.
- Tăng hoặc giảm tiết nước bọt.
- Bên tai bị liệt cảm thấy âm thanh nghe được trở nên quá lớn.
Biến chứng có thể gặp khi mắc liệt mặt ngoại biên
Một số trường hợp liệt nặng/liệt hoàn toàn thì thời gian hồi phục có thể thay đổi. Một số biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra bao gồm:
- Tổn thương dây thần kinh mặt không hồi phục.
- Tăng sinh bất thường của các sợi thần kinh có thể dẫn đến rối loạn và co rút không tự chủ của một số cơ nhất định khi thực hiện các động tác phối hợp cử động khuôn mặt (Ví dụ khi cười thì mắt bên bị ảnh hưởng có thể nhắm lại).
- Mù bán phần hoặc hoàn toàn ở bên mắt không nhắm được. Nguyên nhân là do lớp giác mạc của mắt bị khô và trầy xước quá mức trong thời gian bệnh.
Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán liệt mặt ngoại biên
Bác sĩ thường có thể chẩn đoán bằng cách xem xét các triệu chứng. Không có xét nghiệm cụ thể nào có thể giúp chẩn đoán hiệu quả.
Tuy nhiên, bác sĩ có thể yêu cầu thêm các xét nghiệm để loại trừ các bệnh lý khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự và đánh giá mức độ liệt hoặc tổn thương thần kinh liên quan. Các xét nghiệm này có thể bao gồm:
- Điện cơ (EMG) để xác định mức độ ảnh hưởng của dây thần kinh.
- Xét nghiệm máu để loại trừ các bệnh lý khác như bệnh tiểu đường hoặc các bệnh nhiễm trùng gây ra bệnh cảnh tương tự.
- Hình ảnh học: CT scan hoặc MRI để loại trừ các nguyên nhân khác gây chèn ép lên dây thần kinh mặt chẳng hạn như khối u hoặc chấn thương sọ não, vỡ hộp sọ.
Phương pháp điều trị bệnh liệt mặt
Điều trị liệt nửa mặt bằng phương pháp nội khoa
Liệt mặt cần điều trị nội khoa bằng cách sử dụng một số loại thuốc như: Vitamin B1, kháng sinh, kháng viêm,… Giữ mặt cho ấm (quấn khăn len nếu trời lạnh).
Trường hợp nặng phải thường xuyên nhỏ mắt bằng dung dịch đặc trị, phù hợp theo đúng chỉ định của bác sĩ, người bệnh không tự ý dùng thuốc khi chưa có chỉ định.
Điều trị liệt nửa mặt bằng vật lý trị liệu
Thường xuyên tập các động tác ở mặt, ở trán, ở môi miệng.
Châm cứu bên liệt ở các huyệt cần thiết ở bên bị liệt, có thể châm thêm các huyệt trên ở bên lành. Trong thời gian này, người bệnh cần theo dõi, khám lại đúng kì để tránh bị liệt co cứng nửa mặt.
Hỗ trợ điều trị ngoại khoa (phẫu thuật chỉnh hình hàm mặt)
Có thể nghiên cứu phẫu thuật trong một số trường hợp, nhất là những trường hợp nhanh chóng chuyển sang liệt co cứng nửa mặt.
Bệnh liệt mặt ảnh hưởng thẩm mỹ cũng như sức khỏe bệnh nhân. Khi phát hiện mắc bệnh, mọi người nên chủ động đi khám và điều trị sớm, tránh di chứng xấu trong tương lai. Đặc biệt, bệnh nhân cần tuân thủ phác đồ của bác sĩ để tăng hiệu quả điều trị, đảm bảo an toàn sức khỏe.
