Men gan là xúc tác sinh học quan trọng trong chuyển hóa chất của cơ thể. Men gan tăng cao là dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy tế bào gan của bạn bị tổn thương, đây là dấu hiệu của những bệnh lý nguy hiểm như viêm gan cấp, viêm gan mạn tính giai đoạn hoạt động, xơ gan, tắc đường mật, ung thư gan…
Men gan tăng cao là bệnh gì?
Men gan cao là tế bào gan đang bị phá hủy hàng loạt bởi một tác nhân nào đó. Men gan tăng càng cao, mức độ tổn thương tại gan càng nặng nề. Men gan cao thường gặp ở người bị viêm gan hoặc các bệnh lý khác của bệnh gan do dùng một số thuốc làm tăng men gan, người nghiện rượu, bia.
Men gan cao được phân loại thành 3 mức độ:
- Mức độ nhẹ: Chỉ số men gan tăng cao < 5 lần so với mức bình thường.
- Mức độ trung bình: Chỉ số men gan tăng cao ~ 5-10 lần so với mức bình thường.
- Mức độ nặng: Chỉ số men gan tăng cao >10 lần so với mức bình thường.
Men gan bản chất là các enzyme xúc tác thực hiện các phản ứng sinh hóa tại gan, giúp gan đảm nhiệm chức năng chuyển hóa các chất, men gan bao gồm:
- Alanine transaminase (ALT hoặc SGPT).
- Aspartate transaminase (AST hoặc SGOT).
- Gamma-glutamyl transferase (GGT).
- Phosphatase kiềm (ALP) được tìm thấy ở các vi-ti mật quản và xoang mạch gan trong đơn vị cấu trúc cơ bản gan.
Bình thường khi các tế bào gan chết đi do quá trình lão hóa từ đó một lượng men gan sẽ phóng thích vào máu ở nồng độ dưới 35 UI/L.
Do một nguyên nhân nào đó dẫn đến sự phá hủy tế bào gan nhiều hơn làm cho nồng độ men gan trong máu tăng cao. Nếu men gan tăng từ gấp chỉ số bình thường một đến hai lần là mức độ nhẹ, 2 đến 5 lần là mức độ trung bình, tăng trên 5 lần là mức độ nặng.
Nguyên nhân khiến men gan tăng cao
Men gan tăng cao có rất nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm:
- Do virus: Có 5 loại virus gây viêm gan là A, B, C, D, E. Khi xâm nhập vào cơ thể, các virus này sẽ hủy hoại tế bào gan. Trong đó virus viêm gan B và C vừa có khả năng gây viêm gan cấp tính và mạn tính tăng nguy cơ gây ung thư gan và xơ gan.
- Lạm dụng rượu bia: Nguyên nhân gây ra men gan cao có thể do tiêu thụ quá nhiều bia rượu làm tổn thương và suy giảm chức năng gan. Ngoài bệnh lý gan do rượu thì uống nhiều rượu bia còn ảnh hưởng tới các cơ quan khác như dạ dày, tim mạch, thần kinh…
- Dùng thuốc không hợp lý: Hầu hết các loại thuốc giảm đau, kháng viêm, kháng lao… đều được chuyển hóa tại gan. Mắc bệnh men gan cao có thể do lạm dụng thuốc quá mức, tạo gánh nặng và gây tổn thương lá gan. Đặc biệt thời gian gần đây việc gia tăng sử dụng các sản phẩm chức năng gia tăng tỷ lệ viêm gan.
- Chế độ ăn: Các loại thực phẩm bẩn, mốc, có chất bảo quản…đều chứa một lượng độc tố và chất aflatoxin nhất định, gây viêm gan, tăng men gan, thậm chí là ung thư gan.
- Bệnh lý đường mật: Sỏi đường mật, nhiễm trùng đường mật, khối u đường mật…
- Do men gan không chỉ được tạo ra ở gan nên một số bệnh lý cơ quan khác cũng gây men gan cao bao gồm: Bệnh tim mạch (bệnh lý cơ tim, nhồi ấu cơ tim..), bệnh lý hô hấp, rối loạn chuyển hóa sắt, đái tháo đường…
Những triệu chứng của bệnh
Những triệu chứng nhận biết men gan cao bao gồm:
- Người bệnh có biểu hiện chán ăn, nôn và. buồn nôn, đau bụng.
- Sốt nhẹ, người mệt mỏi.
- Đau hạ sườn phải: Khi men gan tăng cao, người bệnh sẽ cảm nhận được cơn đau nhức âm ỉ tại vùng bụng hạ sườn bên phải.
- Mẩn ngứa: Chức năng gan bị suy giảm khiến độc tố tích tụ trong cơ thể, trên da gây ngứa.
- Phân có màu nhạt, nước tiểu sẫm màu: Thường gặp men gan cao do tắc mật. Tắc mật làm cho bilirubin không đi vào đường tiêu hóa được và thải qua đường nước tiểu nên gây ra hiện tượng phân bạc màu và nước tiểu sẫm.
- Vàng da: Đây là triệu chứng bệnh men gan cao đặc trưng nhất. Tuy nhiên khi bạn nhận ra sự thay đổi về màu da thì bệnh cũng đáng báo động.
Sự nguy hiểm của men gan cao
Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tình trạng men gan cao lâu dài sẽ để lại nhiều hậu quả nguy hiểm.
- Men gan cao làm giảm tuổi thọ: Với AST trị số tăng gấp đôi sẽ tăng 32% nguy cơ tử vong, và nếu trị số tăng hơn gấp đôi thì nguy cơ tử vong sẽ lên đến 78%. Với ALT trị số tăng gấp 2 lần sẽ tăng 21% nguy cơ tử vong và khi trị số tăng hơn gấp đôi thì nguy cơ tử vong sẽ là 59%.
- Men gan cao kéo dài và không được điều trị sẽ gây ra biến chứng xơ gan, u gan…
- Men gan cao là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nguy hiểm như viêm gan, viêm cơ, viêm thận mãn, viêm túi mật, nhồi máu cơ tim, động kinh…
Biện pháp điều trị bệnh
Phương pháp điều trị men gan tăng cao tùy thuộc vào từng nguyên nhân. Trong nhiều trường hợp, nồng độ men gan tự trở lại bình thường trong vòng khoảng một tháng. Bạn có thể cần phải chuyển thuốc, ngừng uống thực phẩm bổ sung hoặc cắt giảm uống rượu, nhưng bạn sẽ không cần kế hoạch điều trị.
Trong một số trường hợp khác, bác sĩ có thể cần điều trị tình trạng làm tăng nồng độ men gan bằng việc yêu cầu nhiều xét nghiệm, chẳng hạn như xét nghiệm hình ảnh, để có cái nhìn rõ hơn về gan hoặc xét nghiệm máu. Hoặc có thể yêu cầu sinh thiết gan. Tùy thuộc vào kết quả việc điều trị sẽ phụ thuộc vào chẩn đoán cuối cùng.
Nếu lo ngại mức men gan của mình có thể tăng cao, bạn có thể cân nhắc thực hiện một số thay đổi lối sống tại nhà, như:
- Giảm uống rượu hoặc bỏ hẳn rượu khỏi chế độ ăn uống.
- Thận trọng với các loại thuốc và chất bổ sung.
- Duy trì hoạt động, bao gồm tập thể dục thường xuyên.
- Cố gắng bổ sung thực phẩm tốt cho gan vào chế độ ăn uống và cần duy trì cân nặng vừa phải.
Phòng ngừa men gan tăng cao
- Chế độ ăn uống hợp lý: Kiêng rượu, bia và các đồ uống có cồn, không hút thuốc lá, thuốc lào và các chất kích thích. Nên thường xuyên ăn loại thực phẩm giúp hạ men gan và bảo vệ chức năng gan như các loại thực phẩm chứa nhiều vitamin A, B1, B2, B6 có nhiều trong sữa tươi, lòng đỏ trứng, gan, gan, ngũ cốc, thịt nạc, rau xanh, uống thêm các loại nước ép trái cây…
- Chế độ nghỉ ngơi hợp lý: Ngủ đủ giấc, ngủ sớm, tránh thức khuya làm việc căng thẳng.
- Uống nhiều nước: Uống nước giúp đẩy nhanh quá trình tuần hoàn máu và tăng cường khả năng hoạt động của các tế bào gan, giúp quá trình đào thải các chất độc ra khỏi cơ thể nhanh hơn. Mỗi ngày nên uống ít nhất 1,5 lít nước.
- Những người mắc bệnh lý về gan, nhiễm virus gây viêm gan nên kiểm tra định kỳ 6 tháng/lần.
Men gan cao có thể là biểu hiện tình trạng bệnh lý nghiêm trọng tại gan, những dấu hiệu nhận biết tình trạng men gan cao thường không rõ ràng khi men gan tăng ít, để xác định cách đơn giản nhất là kiểm tra thông qua xét nghiệm men gan.
