Nguyên nhân gây bệnh viêm gan B và cách phòng tránh

Viêm gan B là một bệnh truyền nhiễm do virus viêm gan B (HBV) gây ra. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể trở thành mạn tính, gây nhiễm trùng gan thậm chí là ung thư gan. Vậy nguyên nhân gây bệnh viêm gan B là gì và cách phòng tránh bệnh ra sao?

Viêm gan B là bệnh gì?

Viêm gan B thuộc nhóm bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, gây ra bởi virus viêm gan B – HBV. Virus này ảnh hưởng lớn đến tế bào gan, tấn công và tàn phá gan trong âm thầm. Bệnh có thể gây nhiễm trùng gan, biến chứng xơ gan, thậm chí ung thư gan nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời.

Bệnh được phân loại thành hai nhóm chính gồm:

• Viêm gan siêu vi B cấp tính: Thường xảy ra trong vòng 6 tháng kể từ khi phơi nhiễm với virus, có nguy cơ tiến triển thành mãn tính nếu không được điều trị kịp thời, hiệu quả.
• Viêm gan siêu vi B mãn tính: Thay vì bị đào thải, virus gây viêm gan tiếp tục sống trong cơ thể người bệnh trong thời gian dài.

Nguyên nhân gây bệnh viêm gan B

Viêm gan B gây ra do virus HBV (Hepatitis B Virus). Đây là loại virus có hình cầu, vỏ bao quanh của HBV là lipoprotein có chứa kháng nguyên bề mặt HBsAg. Cho đến nay, virus HBV được xác định có 8 tuýp kháng nguyên khác nhau.

Virus HBV có thời gian ủ bệnh từ 3 đến 6 tháng. Giai đoạn đầu hoạt động, virus gây bệnh viêm gan B cấp tính. Sau 6 tháng, nếu cơ thể không thể tự miễn dịch được với virus, bệnh sẽ chuyển sang giai đoạn mãn tính, nguy cơ cao đối mặt với nhiều biến chứng nguy hiểm như xơ gan, ung thư gan và có thể chịu nhiều gánh nặng bệnh tật suốt đời.

Con đường lây nhiễm viêm gan B

Virus viêm gan B dễ dàng lây từ người sang người qua nhiều cơ chế. Người lành có thể nhiễm bệnh qua 3 con đường phổ biến dưới đây:

Lây từ mẹ sang con

• Phụ nữ mang thai nhiễm virus viêm gan B có nguy cơ cao lây truyền sang cho con. Tuy nhiên, khả năng lây nhiễm còn bị chi phối bởi tình trạng, thời gian và mức độ mắc viêm gan B trong thai kỳ của phụ nữ.

Trẻ sơ sinh cần được tiêm vaccine phòng viêm gan B trong vòng 24 giờ sau sinh. Ngoài ra, trong vòng 2 giờ sau sinh, trẻ còn cần được tiêm huyết thanh kháng virus viêm gan B để dự phòng lây nhiễm.

Lây qua đường máu

• Máu của người bệnh chứa lượng lớn HBV, khi tiếp xúc với vết thương hở của người lành có thể làm lây truyền bệnh. Những người tái sử dụng bơm kim tiêm, xăm hình, xỏ khuyên, thực hiện thủ thuật y tế tại cơ sở không uy tín, không đảm bảo khử khuẩn dụng cụ sẽ có nguy cơ cao nhiễm bệnh.

• Thêm vào đó, thói quen sử dụng chung bàn chải đánh răng, dao cạo, bấm móng tay,… với người bệnh và gây xây xước trong quá trình sử dụng cũng khiến bạn cố nguy cơ mắc viêm gan B.

Lây qua quan hệ tình dục

• Ngoài máu, virus viêm gan B còn tồn tại trong tinh dịch và các dịch tiết khác của cơ thể người bệnh. Người lành có nguy cơ cao nhiễm bệnh nếu quan hệ tình dục với người bệnh mà không sử dụng biện pháp phòng tránh. Viêm gan B lây truyền khi quan hệ tình dục mạnh bạo ở cả những người khác giới và đồng giới.

Dấu hiệu nhận biết đã nhiễm bệnh viêm gan B

Viêm gan B gồm thể cấp và thể mãn tính. Ở thể cấp, các dấu hiệu có thể nhận biết dễ dàng hơn, trong khi đó, thể mãn tính diễn tiến vô cùng âm thầm, dễ bị bỏ qua. Thông thường, giai đoạn nhiễm trùng cấp tính, viêm gan B không xuất hiện triệu chứng gì đặc biệt.

Trên thực tế đã ghi nhận một số trường hợp trải qua giai đoạn cấp tính với các triệu chứng kéo dài vài tuần như:

• Vàng da và mắt (bệnh vàng da).
• Nước tiểu đậm màu.
• Mệt mỏi.
• Buồn nôn, nôn.
• Đau bụng.

Ở thể mãn tính, cách phát hiện duy nhất là xét nghiệm máu. Thể này, người bệnh sẽ có triệu chứng như:

• Mệt mỏi.
• Đau tức vùng gan.
• Ăn kém.
• Ngứa, da vàng, mắt vàng.

Ở thời điểm này, do virus tấn công vào gan khiến gan to, xơ, men gan tăng cao, là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến ung thư gan. Mặc dù vậy, một số trường hợp vẫn không có triệu chứng, chỉ phát hiện khi đi kiểm tra sức khỏe.

Biến chứng của bệnh viêm gan B

Ngay sau khi vào cơ thể, virus HBV bắt đầu hoạt động, bám vào bề mặt gan, phá hủy và làm rối loạn hoạt động của tế bào gan, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Suy giảm chức năng gan: Virus HBV phá hủy tế bào từ bên trong, gây tổn thương gan và làm suy giảm các chức năng gan như thải độc, lọc máu, chuyển hóa chất, tổng hợp chất…
• Gan nhiễm mỡ: Quá trình phân giải Triglyceride ở gan bị suy giảm, khiến cho chất béo không được chuyển hóa mà tích tụ lại gây gan nhiễm mỡ.
• Xơ gan: Trong vòng 20 năm hoặc sớm hơn, viêm gan B nếu không điều trị sẽ thành xơ gan, ngăn chặn dòng máu đi qua gan, làm suy giảm trầm trọng chức năng gan.
• Ung thư gan: Trung bình, cứ 100,000 người Việt thì có 23,2 người bị ung thư gan. Viêm gan B làm tăng sinh tế bào gan ác tính, sau 10 năm hoặc sớm hơn sẽ tiến triển thành ung thư gan.

Ai dễ mắc bệnh viêm gan

Bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh viêm gan B. Tuy nhiên, những đối tượng sau có nguy cơ mắc bệnh cao hơn:

• Trẻ sơ sinh có mẹ bị nhiễm bệnh.
• Những người tiêm chích ma túy hoặc dùng chung kim tiêm, ống tiêm và các loại dụng cụ/thiết bị dùng cho ma túy khác.
• Người có quan hệ tình dục với bệnh nhân viêm gan B.
• Người có quan hệ đồng giới nam.
• Những người sống chung với người bị viêm gan B.
• Người làm trong lĩnh vực y tế, nhân viên phòng thí nghiệm.
• Bệnh nhân chạy thận nhân tạo.
• Những người đã sinh sống hoặc đi du lịch thường xuyên đến các khu vực có tỷ lệ mắc bệnh viêm gan B cao trên thế giới.
• Người bị đái tháo đường, người nhiễm virus viêm gan C hoặc HIV.

Cách phòng tránh bệnh viêm gan B

Viêm gan B là bệnh nguy hiểm ở cả trẻ em và người lớn, cho đến nay, tiêm vắc xin vẫn được coi là phương pháp phòng tránh bệnh hiệu quả nhất.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo, trẻ sơ sinh cần tiêm vắc xin viêm gan B đầu tiên càng sớm càng tốt sau khi sinh. Không chỉ dừng lại ở mũi tiêm đầu tiên, nên thực hiện 2 hoặc 3 lần tiêm tiếp với khoảng thời gian cách nhau tối thiểu là 4 tuần.

Người lớn cần làm các xét nghiệm HBsAg và anti-HBs (HBsAb) để biết đã bị nhiễm virus viêm gan B hay trong cơ thể đã có kháng thể kháng virus viêm gan B hay chưa. Nếu kết quả là HBsAg âm tính thì cần phải tiêm phòng vắc xin càng sớm càng tốt.

Ngoài ra, bạn cũng có thể tham khảo một số cách phòng tránh viêm gan B như sau:

• Nên quan hệ tình dục chung thủy một vợ một chồng, an toàn, nên sử dụng bao cao su để tránh lây nhiễm virus viêm gan B.
• Cần thực hiện khám sức khỏe định kỳ từ 6 tháng đến 1 năm một lần, để phòng, phát hiện và điều trị sớm bệnh lý (nếu có).
• Khám sức khỏe tiền hôn nhân để xác định vợ hoặc chồng có bị mắc bệnh viêm gan B hay không, tránh lây nhiễm chéo tới nhau.
• Phụ nữ mang thai cần được quan tâm đặc biệt, thăm khám thai định kỳ để đảm bảo quá trình mang thai luôn khỏe mạnh.
• Cẩn trọng với các vết thương hở, băng kín vết thương để tránh lây nhiễm virus HBV khi tiếp xúc với máu của người mang bệnh.
• Không sử dụng chung bơm kim tiêm, nếu đi xăm hình, xăm mắt, môi,.. nên lựa chọn địa chỉ uy tín, vệ sinh đồ dùng dụng cụ đạt chuẩn, đã được vô trùng.
• Không sử dụng chung đồ dùng cá nhân như bàn chải đánh răng, dao cạo râu.
• Cha mẹ cần hướng dẫn con em mình các biện pháp bảo vệ cơ thể tránh khỏi những bệnh lý truyền nhiễm.

Có rất nhiều nguyên nhân gây bệnh viêm gan B. Các nguyên nhân chủ yếu bắt nguồn từ những đường lây chính của virus viêm gan B và những thói quen làm giảm sức đề kháng của cơ thể. Mỗi người nên chủ động phòng ngừa viêm gan B từ sớm, trong đó tiêm vắc xin là cách tốt nhất hiện nay.

Thăm khám sức khỏe định kỳ ở những cơ sở uy tín, nâng cao sức đề kháng của cơ thể bằng thói quen sinh hoạt khoa học, dinh dưỡng hợp lý là cách để bạn hỗ trợ phòng ngừa viêm gan B hiệu quả.