Ung thư là bệnh phát triển do nhiều yếu tố khác nhau ảnh hưởng như yếu tố di truyền, tình trạng bệnh lý, tiếp xúc ngoại cảnh… Ung thư có thể được phân loại thành hàng trăm bệnh khác nhau dựa trên các tế bào phát sinh.
Việc nhận biết sớm được các nguyên nhân gây bệnh ung thư có thể giúp bạn phòng ngừa được rủi ro mắc phải chứng bệnh nan y này.
Ung thư là gì?
Ung thư là bệnh xảy ra khi xuất hiện tế bào bất thường, phát triển không kiểm soát và tập hợp tạo thành khối u. Dần dần, tế bào ung thư sẽ xâm lấn và phá hủy các mô cơ thể bình thường, bắt đầu từ cơ quan nguyên phát cho đến toàn cơ thể.
Có hơn 200 loại bệnh ung thư, với tên bệnh được đặt theo cơ quan khởi phát tế bào ung thư và đặc trưng bệnh. Ví dụ ung thư bắt đầu từ phổi được gọi là ung thư phổi nguyên phát (thường gọi tắt là ung thư phổi), khi ung thư di căn đến gan, gọi là ung thư gan thứ phát,…
Các loại ung thư phổ biến hiện nay gồm: Ung thư đại tràng và trực tràng, ung thư gan, ung thư cổ tử cung (chỉ có ở nữ giới), ung thư tuyến giáp, ung thư tuyến tụy, bệnh bạch cầu (ung thư máu),…
Hầu hết bệnh ung thư không có triệu chứng lâm sàng giai đoạn khởi phát, nên chỉ phát hiện sớm khi khám sàng lọc hoặc vô tình khám bệnh ở cơ quan liên quan.
Triệu chứng ung thư dựa trên cơ quan khởi phát và ảnh hưởng của nó, khi xuất hiện triệu chứng toàn thân thì khả năng cao ung thư đã di căn khắp cơ thể.
Nguyên nhân gây ra bệnh ung thư
Ung thư là căn bệnh khó điều trị với nhiều nguyên nhân gây bệnh khác nhau. Hãy cùng tìm hiểu 4 nguyên nhân gây ra bệnh ung thư để biết cách phòng tránh và giảm thiểu rủi ro mắc phải bệnh bệnh.
Gây bệnh ung thư do gen di truyền
Gen là các đoạn DNA nằm trên nhiễm sắc thể, có thể biến đổi theo thời gian và gây bệnh ung thư. Những đột biến này xuất phát do nhiều nguyên nhân như chế độ ăn uống và lối sống cũng như tiếp xúc với các yếu tố môi trường nhất định. Nhìn chung, chỉ có 5 – 10% trường hợp các bệnh ung thư là do di truyền, mặc dù đây là những bệnh ung thư có xu hướng xuất hiện sớm.
Một trong những rối loạn di truyền có liên quan đến nguy cơ hình thành ung thư là hội chứng Lynch. Hội chứng ngăn chặn các tế bào sửa chữa DNA của chúng khi xảy ra tổn thương. Điều này có thể dẫn đến ung thư ruột kết và ung thư tử cung ở người trẻ. Một yếu tố di truyền khác là họ gen BRCA có khả năng gây ung thư vú và ung thư buồng trứng.
Ngày nay, các nhà khoa học, bác sĩ lâm sàng đang sử dụng và phát triển các xét nghiệm mới để tìm kiếm dấu ấn sinh học (biomarker) giúp xác định rủi ro và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp dựa trên hồ sơ di truyền của mỗi bệnh nhân.
Lối sống không lành mạnh
Một số thói quen sống kém lành mạnh dưới đây có thể gây đột biến gen dẫn đến sự phát triển của bệnh ung thư:
- Hút thuốc lá: Hút thuốc lá gây ra 80% các trường hợp tử vong do ung thư phổi. Không chỉ ảnh hưởng đến phổi, mà hút thuốc còn làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh ung thư khác.
- Dùng rượu không kiểm soát: Rượu là chất gây kích ứng có thể làm tổn thương tế bào và thúc đẩy sản xuất các hóa chất gây ung thư trong ruột kết. Để giảm nguy cơ ung thư do rượu, Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ khuyến cáo nên hạn chế lượng rượu tiêu thụ ở mức 1 ly/ngày đối với phụ nữ và 2 ly/ngày đối với nam giới.
- Ăn uống không lành mạnh: Thói quen ăn thức ăn nhanh và uống nước ngọt có thể là nguyên nhân gây bệnh ung thư. Bạn nên hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm làm tăng nguy cơ gây ung thư như đồ ăn chế biến sẵn, thịt đỏ, đồ uống có đường và carbohydrate tinh chế. Đồng thời, hãy xây dựng chế độ ăn tập trung vào thực vật bao gồm rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và protein từ các loại đậu để bổ sung chất xơ và chất dinh dưỡng thiết yếu cho cơ thể.
- Phơi nắng quá mức: Khi tiếp xúc quá nhiều với tia UV từ mặt trời có thể gây ra ung thư da. Nhiều người không nhận ra rằng một vết cháy nắng là kết quả của tổn thương da do ánh nắng mặt trời. Bạn nên dùng kem chống nắng mỗi ngày, mặc đồ kín, đeo kính râm khi ra nắng đặc biệt từ 9 giờ sáng đến 4 giờ chiều.
- Quá cân, béo phì: Béo phì là một trong những nguyên nhân gây ung thư hàng đầu, làm tăng nguy cơ ung thư vú, ung thư ruột kết, trực tràng, ung thư nội mạc tử cung, ung thư thực quản, ung thư tuyến tụy và ung thư thận. Các tế bào mỡ dư thừa kích thích sản xuất nhiều hormone estrogen và insulin, thúc đẩy bệnh ung thư phát triển nhanh hơn.
Hãy xây dựng thực đơn dinh dưỡng lành mạnh, tập thể dục vừa phải ít nhất 30 phút mỗi ngày và tránh xa những chất gây kích thích. Hãy duy trì chúng để phòng ngừa mắc phải bệnh ung thư.
Do môi trường
Việc tiếp xúc với một số hóa chất trong môi trường như amiăng, benzen, cũng như bột hoạt thạch (bột talc) và các nguồn phóng xạ khác nhau là một trong những nguyên nhân gây tổn thương ADN và dẫn đến ung thư. Một số yếu tố môi trường khác cũng có thể là nguyên nhân ung thư, bao gồm:
- Dùng thuốc nội tiết.
- Phơi nhiễm hóa chất.
- Dùng thuốc ức chế miễn dịch (thường dùng trong cấy ghép nội tạng).
- Tiếp xúc với vật liệu phóng xạ, ví dụ như khí radon (có thể có trong đất hoặc tích tụ trong nhà).
- Hóa trị và xạ trị liều cao (tức là bệnh ung thư xuất hiện do điều trị một loại ung thư khác, chủ yếu xảy ra ở trẻ em).
Mặc dù ung thư có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, song độ tuổi trung bình phát hiện ung thư là từ 65 đến 74 tùy thuộc từng loại bệnh. Nguy cơ mắc bệnh cao hơn ở người lớn tuổi thường do họ đã tiếp xúc nhiều với các chất gây ung thư từ môi trường và các quá trình viêm.
Nguyên nhân ung thư do virus và vi khuẩn
Virus và vi khuẩn có thể làm tăng nguy cơ ung thư theo nhiều cách. Một số bệnh nhiễm virus gây tác động trực tiếp đến ADN và tạo ra những thay đổi gây ung thư. Các tình trạng nhiễm trùng khác cũng có khả năng dẫn đến viêm lâu dài và làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Ví dụ như HIV làm ức chế hệ miễn dịch và khiến cơ thể không được bảo vệ trước sự phát triển của ung thư.
Các loại virus và vi khuẩn có thể gây ung thư, bao gồm:
- Helicobacter pylori: Vi khuẩn gây viêm dạ dày.
- HBV, HCV: Virus gây viêm gan.
- HPV: Virus Papilloma ở người gây ra những thay đổi, tăng nguy cơ ung thư cổ tử cung, hậu môn, âm hộ và âm đạo.
- EBV: Virus Epstein-Barr, virus herpes gây viêm hạch bạch huyết cổ họng.
Tình trạng quan hệ tình dục không an toàn có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh HPV, HIV và viêm gan B – tất cả bệnh này đều làm tăng nguy cơ gây ung thư. Các nghiên cứu gần đây cho thấy rằng HPV cũng đóng một vai trò quan trọng dẫn đến nguy cơ gây bệnh ung thư ở vùng đầu và cổ. Vắc xin HPV được khuyến nghị tiêm chủng cho bé trai và bé gái bắt đầu từ 11 – 12 tuổi.
Bạn hoàn toàn có thể giảm thiểu và kiểm soát bệnh bằng cách áp dụng các phương pháp phòng ngừa và hạn chế nguyên nhân ung thư. Sàng lọc ung thư sớm được coi là biện pháp hữu trong việc phát hiện và điều trị kịp thời các loại ung thư.
