Bệnh xơ gan là giai đoạn cuối của tình trạng mô sẹo phát triển ở cơ quan này. Nguyên nhân do nhiều căn nguyên như tổn thương gan do rượu, viêm gan virus B mạn tính, viêm gan virus C mạn tính,… Nếu không điều trị kịp thời thì bệnh sẽ dẫn tới biến chứng, biến chứng của bệnh xơ gan rất nguy hiểm và khó điều trị.
Bệnh xơ gan được phân loại thành xơ gan còn bù và xơ gan mất bù, biểu hiện lâm sàng gồm hai hội chứng chính là hội chứng suy tế bào gan và hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa.
Giai đoạn đầu thường gặp xơ gan còn bù, diễn ra có thể rất nhiều năm, chức năng gan chưa bị suy giảm nhiều, người bệnh thường không có biến chứng. Theo tiến triển thời gian, sự xơ hóa tăng, chức năng gan bị suy giảm nhiều, gây xơ gan mất bù với rất nhiều biến chứng.
Chẩn đoán xơ gan cần dựa vào các triệu chứng lâm sàng, các xét nghiệm trong đó sinh thiết gan là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán xác định. Việc điều trị xơ gan gồm nhiều biện pháp, trong đó cần loại trừ nguyên nhân gây xơ gan, dự phòng và điều trị các biến chứng,…
Nếu bạn không có biện pháp can thiệp y tế hiệu quả, biến chứng xơ gan rất dễ phát sinh và đưa bạn vào tình thế nguy hiểm theo thời gian.
Những biến chứng của bệnh xơ gan
Bình thường gan có nhiều chức năng quan trọng, trong đó có chức năng lọc chất độc ra khỏi máu, chuyển hóa một số loại thuốc và rượu, và tạo ra các protein quan trọng trong quá trình đông máu hoặc tiêu hóa thức ăn.
Do đó khi bị xơ gan có thể dẫn đến nhiều biến chứng, một số biến chứng xảy ra do gan không còn khả năng thực hiện tốt các chức năng này, và một số biến chứng xảy ra do dòng máu qua gan bị cản trở. Các biến chứng chính của xơ gan bao gồm:
Tăng áp tĩnh mạch cửa
Tĩnh mạch cửa là mao mạch chính dẫn đến gan. Khi quá nhiều mô sẹo hình thành ở gan, lưu lượng máu đi qua khu vực này có nguy cơ bị chặn lại. Điều này khiến áp lực bơm máu do tim tạo ra tăng lên đáng kể, dẫn đến tăng áp tĩnh mạch cửa.
Đối với biến chứng xơ gan trên, bạn có thể cần dùng đến thuốc chẹn beta giao cảm. Tác dụng của thuốc là hạ huyết áp trong các mao mạch ở khu vực này, từ đó ngăn chặn trường hợp xuất huyết do vỡ mạch máu.
Lách to (phì đại lách)
Sau khi phát sinh, tăng áp tĩnh mạch cửa có thể kéo theo tình trạng sưng lá lách, còn gọi là phì đại lách hoặc lách to. Hệ quả của biến chứng xơ gan này là số lượng bạch cầu và tiểu cầu suy giảm đáng kể.
Xuất huyết tiêu hóa
Các tế bào hồng cầu tắc nghẽn tại tĩnh mạch cửa có thể chuyển hướng sang những mao mạch gần đó, chẳng hạn như mạch máu của thực quản và dạ dày. Lưu lượng máu tăng lên đột ngột có thể dẫn đến giãn tĩnh mạch hoặc thậm chí là xuất huyết.
Mặt khác, nếu gan mất khả năng tổng hợp yếu tố đông máu, tình trạng xuất huyết có nguy cơ tiếp tục kéo dài. Lúc này, bạn sẽ cần tiếp nhận biện pháp điều trị y tế để cầm máu.
Nhiễm trùng
Chức năng của gan suy giảm có thể ảnh hưởng đến hoạt động của hệ miễn dịch, từ đó tạo điều kiện cho một loạt vấn đề nhiễm trùng phát sinh.
Ngoài ra, biến chứng xơ gan còn có thể bao gồm viêm phúc mạc do vi khuẩn, phát sinh từ tình trạng cổ trướng. Đôi khi, nhiễm trùng máu và viêm phổi cũng có nguy cơ xảy ra.
Phù nề ở chân và bụng (cổ trướng)
Tăng áp tĩnh mạch cửa còn có khả năng khiến chất lỏng tích tụ ở chân (phù nề) hoặc bụng (cổ trướng). Đôi khi, hai biến chứng xơ gan này còn có thể phát sinh bởi chức năng tổng hợp protein trong máu (ví dụ như albumin) ở gan suy giảm.
Để điều trị chứng phù nề cũng như cổ trướng, bác sĩ thường kê toa cho bạn thuốc lợi tiểu nhằm mục đích loại bỏ lượng nước dư thừa trong cơ thể. Ngoài ra, trong vài tình huống hy hữu, bạn còn cần dùng thêm kháng sinh để ngăn vi khuẩn và nhiễm trùng tại đây.
Bệnh não gan
Xơ gan diễn ra đồng nghĩa với việc chức năng lọc thải độc tố trong máu của gan mất hiệu lực. Các độc tố này có thể theo đường máu lên đến não và tổn thương những tế bào ở đây. Trong thời gian này, bạn có nguy cơ:
- Lú lẫn.
- Mất trí nhớ.
- Khó tập trung.
- Đờ đẫn.
- Hôn mê.
Để giải quyết tình trạng này, bạn sẽ cần dùng đến thuốc để giảm thiểu lượng độc tố tích tụ trong máu.
Theo thống kê từ các chuyên gia, tỷ lệ người bệnh ung thư gan bị xơ gan trước đó vô cùng lớn. Do đó, nếu được chẩn đoán xơ gan, bạn sẽ cần làm xét nghiệm máu hoặc siêu âm định kỳ mỗi 6 – 12 tháng nhằm tầm soát ung thư. Những phương pháp điều trị ung thư gan chủ yếu gồm:
- Phẫu thuật.
- Xạ trị.
- Hóa trị.
Một số biến chứng xơ gan khác bao gồm:
- Một biến chứng xơ gan khác là suy dinh dưỡng. Nguyên do là bởi lúc này, gan không còn khả năng hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động, khiến khả năng xử lý và hấp thụ các chất dinh dưỡng kém hơn bình thường.
- Trong vài trường hợp hiếm gặp, xơ gan còn có nguy cơ ảnh hưởng đến xương, làm gia tăng rủi ro phát sinh gãy xương.
- Một số người bị xơ gan có thể ít đi tiểu hơn lúc trước. Đôi khi, họ còn có nguy cơ không thể tiểu do người bệnh mắc hội chứng gan thận.
Các biện pháp điều trị bệnh xơ gan
Nguyên tắc điều trị: Điều trị nguyên nhân gây xơ gan nếu có thể, tăng cường chức năng gan, dự phòng các biến chứng và điều trị biến chứng nếu có.
Điều trị nguyên nhân
Một số căn nguyên gây gan xơ hóa và xơ gan có thể điều trị như: Dùng thuốc kháng virus (tenofovir, entecavir,…) với viêm gan virus B mạn, thuốc ức chế virus trực tiếp (sofosbuvir, velpatasvir, daclatasvir, ribavirin,…) với viêm gan virus C mạn; ngừng sử dụng rượu bia với xơ gan do rượu,…
Tăng cường chức năng gan
Trong giai đoạn xơ gan mất bù, yêu cầu người bệnh nghỉ ngơi tuyệt đối; chế độ ăn cung cấp đủ năng lượng và chất đạm, bổ sung hoa quả tươi và vitamin, bổ sung các acid amin cần thiết.
Trường hợp có cổ trướng cần giảm lượng muối cung cấp vào; truyền các chế phẩm máu như huyết tương tươi đông lạnh, Cryo,… khi có chỉ định. Người bệnh có thể sử dụng một số thuốc hỗ trợ tế bào gan, lợi tiểu, tăng thải trừ mật,…
Dự phòng biến chứng và điều trị biến chứng
Cổ trướng và phù
- Người bệnh cần ăn giảm lượng muối đưa vào (ăn nhạt, hạn chế truyền muối,…), chỉ định thuốc lợi tiểu (furosemide, Verospiron hay Spironolacton, bổ sung albumin,… Chọc dẫn lưu ổ bụng khi điều trị nội khoa cải thiện ít, nối thông cửa- chủ để giảm áp lực tĩnh mạch cửa,…
- Thuốc giảm áp lực tĩnh mạch cửa và thuốc dự phòng giãn tĩnh mạch thực quản. Thắt tĩnh mạch thực quản khi nội soi đường tiêu hóa có chỉ định.
Điều trị nhiễm trùng
- Bệnh nhân có thể bị nhiễm trùng dịch cổ chướng, nhiễm trùng phổi, nhiễm khuẩn huyết. Lựa chọn kháng sinh phổ rộng theo kinh nghiệm trước khi có kết quả nuôi cấy vi khuẩn và kháng sinh đồ.
Hội chứng não gan
- Thụt Lactulose, sử dụng thuốc tăng thải trừ NH3, chống phù não, lọc thay thế huyết tương,…
Điều trị ung thư gan
- Nút mạch, phẫu thuật loại bỏ khối u, hóa trị,…
Ghép gan
- Là biện pháp hiệu quả tuy nhiên tìm được nguồn gan ghép là khó khăn.
Ngăn ngừa biến chứng của bệnh xơ gan phát sinh
Nhằm giảm thiểu nguy cơ bệnh xơ gan cũng như biến chứng của bệnh phát sinh, cách tốt nhất là bạn cải thiện và duy trì sức khỏe của cơ quan này.
- Hạn chế tiêu thụ thức uống chứa cồn.
- Chú trọng vấn đề dinh dưỡng, bao gồm giảm lượng muối ăn, tránh dùng thức ăn nhanh hay thực phẩm chế biến sẵn…
- Cải thiện và duy trì trọng lượng khỏe mạnh.
- Thực hiện những biện pháp phòng ngừa các bệnh về gan, chẳng hạn như chích ngừa viêm gan B.
- Rèn luyện thể chất thường xuyên.
Điều trị biến chứng trên nền bệnh nhân xơ gan rất phức tạp và đóng vai trò rất quan trọng trong việc điều trị cũng như làm tăng chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Cách tốt nhất là phát hiện sớm về điều trị triệt để các vấn đề về gan khi còn chưa phát triển quá nhanh. Hiện nay tất cả các cơ sở y tế công lập hay tư nhân đều có thể tiến hành thăm khám và xét nghiệm chức năng gan, người bệnh cần sang suốt lựa chọn những địa chỉ tin cậy, chất lượng.
