Mang thai là một quá trình đặc biệt với sự hình thành và phát triển kỳ diệu của một đứa trẻ từ một hợp tử kích thước vô cùng nhỏ đến một cơ thể hoàn thiện. Vì thế, hẳn bất cứ ông bố bà mẹ tương lai nào cũng hồi hộp, mong ngóng sự phát triển và ra đời của trẻ.
Quá trình hình thành của thai nhi
Quá trình thụ thai xảy ra khi trứng gặp tinh trùng và hình thành nên phôi thai. Lúc này phôi thai sẽ được di chuyển tới tử cung làm tổ. Qua mỗi giai đoạn, người mẹ sẽ thấy sự thay đổi rõ rệt từ kích thước, cân nặng đến sự hoàn thiện của các cơ quan bộ phận trong cơ thể em bé. Trong đó, em bé sẽ được gọi là phôi thai từ thời điểm thụ thai cho đến tuần thứ 8 của thai kỳ, đến sau tuần thứ 8 cho đến khi ra đời sẽ được gọi là thai nhi.
Thông thường quá trình mang thai của người mẹ sẽ kéo dài trong khoảng 40 tuần (tương đương 280 ngày), được tính từ ngày đầu tiên của chu kỳ kinh cuối cùng. Cụ thể 9 tháng 10 ngày mang bầu sẽ chia làm 3 giai đoạn, hay còn gọi là 3 tam cá nguyệt. Trong đó, mỗi tam cá nguyệt kéo dài 12 – 13 tuần (khoảng 3 tháng).
Sự hình thành và phát triển của thai nhi – giai đoạn phôi thai
Giai đoạn phát triển tiếp theo là phôi thai. Giai đoạn này được đặc trưng bởi sự hình thành của hầu hết các cơ quan nội tạng và cấu trúc bên ngoài cơ thể. Hầu hết các cơ quan bắt đầu hình thành khoảng 3 tuần sau khi thụ tinh, tương đương với 5 tuần của thai kỳ.
Lúc này, phôi thai dài ra, gợi ý về hình dạng con người. Ngay sau đó, khu vực sẽ trở thành não và tủy sống (ống thần kinh) bắt đầu phát triển. Tim và các mạch máu lớn bắt đầu phát triển sớm hơn – vào khoảng ngày thứ 16. Tim bắt đầu bơm chất lỏng qua các mạch máu vào ngày thứ 20. Và các tế bào hồng cầu đầu tiên xuất hiện vào ngày hôm sau. Các mạch máu tiếp tục phát triển trong phôi thai và nhau thai.
Hầu hết tất cả các cơ quan được hình thành hoàn chỉnh vào khoảng 10 tuần sau khi thụ tinh. Các trường hợp ngoại lệ là não và tủy sống, chúng tiếp tục hình thành và phát triển trong suốt thai kỳ. Hầu hết các dị tật (dị tật bẩm sinh) xảy ra trong giai đoạn các cơ quan đang hình thành.
Trong thời kỳ này, phôi thai dễ bị tác động của thuốc, tia xạ và virus nhất. Vì vậy, phụ nữ mang thai không nên tiêm phòng vaccine virus sống hoặc dùng bất kỳ loại thuốc nào trong thời kỳ này. Trừ khi chúng được xem là cần thiết để bảo vệ sức khỏe của mẹ bầu.
Thai nhi phát triển ở tam cá nguyệt thứ nhất
- Tuần thứ 1 – thứ 4: Do quá trình thụ thai bắt đầu được tính từ ngày đầu tiên của kỳ kinh cuối cùng nên cũng có khả năng 3 tuần đầu, người phụ nữ sẽ chưa mang thai. Khi quá trình này đã diễn ra và hình thành một quả bóng bé xíu thì tập hợp của các tế bào sẽ không ngừng phân chia và bám chắc vào dạ con.
- Tuần thứ 5: Hệ thống tuần hoàn đang bắt đầu hình thành và trái tim nhỏ bé sẽ bắt đầu đập trong tuần này.
- Tuần thứ 6: Hệ thần kinh nguyên thủy và xương sống bắt đầu hình thành.
- Tuần thứ 7: Gan của bé ở tuần thai này cũng thực hiện chức năng sản xuất tế bào hồng cầu.
- Tuần thứ 8: Các tế bào thần kinh bắt đầu phân nhánh, hình thành hệ thần kinh nguyên thủy. Hệ thần kinh, đặc biệt là não sẽ phát triển nhanh, đầu lớn dần và bắt đầu hình thành mắt. Những đôi bàn tay, bàn chân nhỏ xuất hiện, cơ quan nội tạng phức tạp hơn so với thời kỳ trước.
- Tuần thứ 9: Hệ sinh dục đã bắt đầu hình thành. Cơ thể đã xuất hiện thêm phần phân chia đầu và ngực.
- Tuần thứ 10: Thời điểm này não bộ dần tăng nhanh về kích thước, nếu đi siêu âm mẹ có thể nhận thấy phần trán của bé nhô cao về phía trước.
- Phát triển chi tiết nhỏ ở tuần thai 11: Phôi thai đã thành hình và những chi tiết nhỏ hơn bắt đầu từ tuần thai này sẽ được hoàn thiện.
- Tuần thứ 12: Các chức năng cơ bản như hệ thần kinh, tim, gan, hệ bài tiết đã cơ bản hoàn thiện.
- Tuần thứ 13: Kích thước bé khoảng quả chanh. Lúc này bé đã có biểu hiện nhăn mặt, cau mày, ngó đầu.
- Có vân tay khi kết thúc tam cá nguyệt thứ nhất: Vân tay là dấu hiệu đặc trưng của mỗi người, thai nhi 14 tuần tuổi đã bắt đầu có vân tay. Ở bé gái, buồng trứng cũng đã xuất hiện với hơn 2 triệu trứng.
Thai nhi phát triển tam cá nguyệt thứ 2
Khi qua tam cá nguyệt thứ nhất là giai đoạn nhạy cảm nhất, mẹ có thể yên tâm hơn vì thai đã ổn định và các triệu chứng mang thai khó chịu cũng giảm bớt.
- Phát triển xung não ở tuần 15: Khi xung não phát triển ở tuần thai này, cơ mặt của bé đã bắt đầu có cử động, nhiều trẻ khi siêu âm còn thấy đang thực hiện mút ngón tay.
- Mắt cảm nhận ánh sáng ở tuần 16: Dù chưa mở được mắt nhưng thai nhi lúc này đã cảm nhận được ánh sáng, bên cạnh đó cũng phát hiện được giới tính thai nếu siêu âm.
- Trẻ bắt đầu đạp từ tuần 17: Đây là tuần thai mà các cơ quan trong cơ thể phát triển hoàn thiện, chi tiết hơn. Điểm nhấn là bắt đầu từ tuần thai này, mẹ có thể cảm nhận trẻ đạp hàng ngày.
- Dây rốn phát triển hơn ở tuần 18: Cùng với sự phát triển của khớp và khung xương, để đảm bảo dinh dưỡng dây rốn sẽ phát triển chắc, dày hơn.
- Hình thành dây thần kinh ở tuần 19: Hệ thần kinh phức tạp của con người sẽ bắt đầu hoàn thiện từ tuần thai này, bắt đầu là sự xuất hiện của bào thần kinh myelin.
- Phát triển các giác quan ở tuần 20: 5 giác quan cơ bản sẽ phát triển trẻ thai tuần 20 gồm: khứu giác, thị giác, vị giác, thính giác và xúc giác.
- Hoạt động của hệ tiêu hóa tuần thai 21: Mặc dù vẫn tiếp nhận dinh dưỡng từ mẹ song từ giai đoạn này, thai có thể nuốt nước ối và tạo ra phân su màu đen.
- Cảm nhận cử động nhỏ của thai tuần 22: Không chỉ là những cú đạp mà mẹ còn cảm nhận được cả những cử động tay chân nhỏ hàng ngày của thai.
- Hoàn chỉnh chi tiết ở tuần thai 23: Các bộ phận cơ thể về cơ bản đã hoàn thiện ở tuần thai này, thai trông giống trẻ sơ sinh song vẫn còn nhỏ chỉ bằng khoảng quả dừa.
- Cảm nhận âm thanh ở tuần thai 24: Mẹ có thể kể chuyện, cho trẻ nghe nhạc bởi giai đoạn này, thai nhi đã bắt đầu nghe được âm thanh.
- Hoàn thiện da ở tuần thai 25: Tuần thai này, chủ yếu phần da của trẻ sẽ phát triển hoàn thiện hơn dù còn khá mỏng và mờ.
- Làn da căng mỡ ở tuần thai 26: Thay cho làn da nhăn nheo, sự xuất hiện của lớp mỡ bên trong da sẽ giúp da căng hơn.
- Phát triển hệ thống hô hấp ở tuần thai 27: Khi hệ hô hấp phát triển, trẻ bắt đầu tập thở bằng việc vào thải ra nước ối.
- Có lịch trình ngủ và thức rõ ràng từ tuần thai 28: Lúc này thai đã phát triển khá hoàn thiện, nếu ra khỏi bụng mẹ thai vẫn có thể sống song yếu ớt và cần sự trợ giúp của y học.
Tam cá nguyệt thứ 3
Trong các giai đoạn phát triển của thai nhi, ở giai đoạn này thai đã có kích thước tương đối lớn, giai đoạn này là sự hoàn thiện phát triển cuối cùng để trẻ chào đời khỏe mạnh.
- Phát triển thị giác ở tuần thai 29: Thị giác của thai sẽ phát triển hoàn thiện hơn, không chỉ cảm nhận ánh sáng mà bé còn có thể chớp mắt.
- Phát triển não bộ ở tuần thai 30: Đầu trẻ sẽ gia tăng kích thước nhanh chóng để tạo không gian cho bộ não phát triển.
- Phát triển kích thước ở tuần thai 31: Trẻ lúc này sẽ phát triển kích thước rất nhanh, tương đương với quả bí ngòi bao bọc bởi 1,5 lít nước ối.
- Hình thành chất béo ở tuần thai 32: Lớp chất béo bảo vệ cơ thể sẽ hình thành giúp trẻ trông bụ bẫm hơn.
- Tuần thứ 33: Xương sọ bắt đầu hợp nhất.
- Tuần 34: Bé nhận biết được giọng nói của mẹ.
- Tuần 35: Bé lớn bằng quả bí hồ lô, hệ thần kinh trung ương cũng như phổi đang dần hoàn thiện.
- Tuần 36: Bé lớn bằng quả dứa nên cảm thấy chật chội hơn trong tử cung. Thận bé đã phát triển đầy đủ và gan đã có thể bài tiết những chất không cần thiết.
- Tuần 37: Ở tuần 37, mỗi ngày em bé sẽ tăng khoảng 30g. Cơ thể của con hình thành một lớp sáp trắng để bảo vệ da. Trông bé lúc này lớn bằng một quả đu đủ to.
- Bé sẽ chào đời trong khoảng thời gian từ tuần thứ 38 đến tuần thứ 42 của thai kỳ.
- Nếu sang tuần thứ 42 mà thai phụ vẫn chưa có dấu hiệu chuyển dạ thì thai được gọi là thai kỳ già tháng. Các bác sĩ có thể sẽ tư vấn cho thai phụ các biện pháp giục sinh.
Gặp bé lần đầu tiên luôn là một khoảnh khắc thật thú vị đối với các bậc cha mẹ. Để tìm hiểu chi tiết sự phát triển của bé yêu qua từng tuần và chuẩn bị cho lần đầu tiên đón chào thiên thần nhỏ. Tính từ thời điểm thụ tinh cho đến ngày chào đời. Từ đó, các mẹ bầu sẽ có kế hoạch cụ thể trong việc chăm sóc thai nhi. Mục đích là để có một thai kỳ an toàn, đồng thời sinh ra một em bé khỏe mạnh.
