Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một căn bệnh làm ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tuy nhiên, rất nhiều bệnh nhân không nhận ra mình đang mắc phải căn bệnh này.
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là bệnh gì?
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một rối loạn tâm thần liên quan đến suy nghĩ và hành vi của bệnh nhân. Khi mắc bệnh, các suy nghĩ và nỗi sợ không mong muốn (hay còn gọi là sự ám ảnh) xuất hiện liên tục và khiến bệnh nhân lặp đi lặp lại các hành động cưỡng chế.
Tổ chức OCD thế giới công bố rằng có đến 2% dân số đang gặp phải tình trạng này. Điều đó cho thấy trên toàn thế giới con số thống kê có thể sẽ lên đến hàng trăm triệu người.
Hội chứng OCD rất phổ biến dưới nhiều dạng khác nhau. Rối loạn ám ảnh cưỡng chế cũng ảnh hưởng đến cả nam và nữ. Nếu để ý, rất có thể bạn sẽ phát hiện ra bạn bè hoặc người thân đang mắc căn bệnh trên, nhưng cũng có thể là chính bạn cũng là người bị chứng OCD.
Nguyên nhân gây rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD)
Các chuyên gia không biết chính xác nguyên nhân gây ra chứng Rối loạn ám ảnh cưỡng chế, nhưng tiền sử bệnh của gia đình có thể đóng một phần lớn gây ra chứng bệnh này. Nếu bạn có một thành viên thân thiết trong gia đình bị OCD, bạn có khả năng mắc cao hơn.
Sự phát triển không thường xuyên và suy giảm ở một số khu vực của não cũng có liên quan đến tình trạng này. Một số bằng chứng cho thấy Rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể liên quan một phần đến cách bộ não của bạn phản ứng với serotonin. Serotonin là chất dẫn truyền thần kinh có chức năng chính giúp điều chỉnh tâm trạng và giấc ngủ.
Đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế như thế nào?
Hầu hết những người mắc hội chứng ám ảnh cưỡng chế đều có những triệu chứng sau đây:
- Hay tự tưởng tượng ra những hình ảnh đồi trụy hoặc bạo lực.
- Sợ làm ra các hành động đáng xấu hổ hay làm hại đến bản thân và người khác.
- Đặt ra yêu cầu tính hệ thống và ngăn nắp cao đối với tất cả mọi thứ.
- Có cảm giác ghê tởm khi nhìn thấy chất thải, rác, hoặc ở trong một không gian bừa bộn, bẩn thỉu.
- Thường xuyên giật mình tỉnh dậy giữa đêm để kiểm tra xem các cửa đã khóa chưa, thiết bị trong nhà đã được tắt hết hay chưa.
- Luôn sắp xếp các đồ dùng trong nhà như: giày dép, quần áo, chén đũa,… theo một trật tự nhất định mới có cảm giác dễ chịu.
- Liên tục rửa tay kể cả khi ra ngoài và lúc ở nhà vì luôn có ám ảnh rằng vi khuẩn sẽ bám lên da.
- Tự động đếm số bậc thang, ô cửa sổ xung quanh một cách vô thức.
- Nói thầm với bản thân nhiều lần.
Những đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế so với người bình thường có thể được nhận thấy từ các hành vi như:
- Luôn bị chi phối ít nhất 1 tiếng đồng hồ/ngày bởi các hành động và suy nghĩ thiện hướng OCD.
- Không kiểm soát được hành vi của bản thân mặc dù luôn nhận thức được suy nghĩ và hành động đó là thừa thãi.
- Sự lặp đi lặp lại trong hành vi chỉ để giảm sự căng thẳng và lo lắng chứ người bệnh không thực sự cảm thấy hứng thú hay yêu thích nó.
- Trong một số trường hợp nhất định, người bệnh sẽ có sự cử động cơ bất thường như: khịt mũi, nhún vai, nháy mắt, nhăn mặt,… một cách liên tục.
Hội chứng rối loạn cưỡng chế có nguy hiểm không?
Những đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế sẽ làm cản trở các hoạt động sinh hoạt của người bệnh. Ngoài ra, chúng sẽ gây ra những vấn đề nghiêm trọng hơn, cụ thể như:
- Ảnh hưởng đến quá trình học tập, cũng như chất lượng công việc và các mối quan hệ của bệnh nhân.
- Gây hại đến bản thân và những người xung quanh (khá hiếm gặp).
- Gây ra những thay đổi về ngoại hình.
- Dễ xảy ra những xung đột không đáng có với người nhà hoặc bạn bè xung quanh.
- Gây rối loạn lo âu và khiến chứng trầm cảm nghiêm trọng hơn.
- Với những người mắc OCD về tình dục sẽ có đời sống tình dục bất thường.
Điều trị rối loạn ám ảnh cưỡng chế
Tư vấn với một chuyên gia có kinh nghiệm điều trị Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là bước đầu tiên. Thông thường, điều trị OCD sẽ bao gồm cả liệu pháp tâm lý và sử dụng thuốc.
Điều trị bằng thuốc
Một số loại thuốc an thần khác nhau có thể giúp giảm các triệu chứng OCD. Bác sĩ tâm thần có thể kê các loại thuốc như:
- Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI).
- Thuốc chống trầm cảm clomipramine.
- Thuốc chống loạn thần như aripiprazole hoặc risperidone.
Phương pháp trị liệu
Thuốc thường có thể giúp làm giảm các triệu chứng của loại rối loạn này. Tuy nhiên, bằng cách tư vấn với bác sĩ trị liệu, bạn cũng có thể học được: một số phương pháp để quản lý những suy nghĩ không mong muốn và thay đổi các hành vi cưỡng chế; các cách giúp thư giãn và đối phó với cảm xúc đau khổ.
Các phương pháp trị liệu được khuyến khích cho OCD bao gồm:
- Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Giúp người bị rối loạn biết cách xác định, điều chỉnh lại các kiểu suy nghĩ và hành vi không mong muốn hoặc tiêu cực.
- Phòng ngừa tiếp xúc và phản ứng (ERP): Đây là một loại nhận thức hành vi bao gồm việc tiếp xúc từ từ với các tình huống sợ hãi, hoặc mối quan tâm gốc rễ của những ám ảnh/cưỡng chế. Mục tiêu của ERP là học cách quản lý những nỗi ám ảnh đau khổ gây ra mà không cần tham gia vào các hành vi cưỡng chế.
- Liệu pháp nhận thức dựa trên thiền chánh niệm: Liệu pháp này cũng giúp người bệnh đối phó với tình trạng đau khổ do những suy nghĩ ám ảnh gây ra.
Biện pháp tự cải thiện
Một trong những biện pháp để giảm bớt những đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế đó chính là tự cải thiện. Bệnh nhân có thể tự áp dụng các cách sau đây để tự cải thiện hội chứng OCD tại nhà:
- Thường xuyên tâm sự với người thân, bạn bè để nhận được sự giúp đỡ và những lời động viên.
- Ghi chép đầy đủ tất cả những hành động và suy nghĩ ám ảnh để tự ý thức và xua đuổi chúng đi.
- Đi ngủ đúng giờ và đủ giấc.
- Tích cực tham gia nhiều hoạt động ngoài cộng đồng, xã hội.
- Tập thể dục đều đặn mỗi ngày và ăn uống lành mạnh.
- Luôn nhớ uống thuốc kết hợp với các phương pháp để giảm thiểu sự căng thẳng, lo âu sau thời gian dài học tập và làm việc (ví dụ tập yoga, thiền, hít thở sâu, tắm nước ấm,…).
Bệnh rối loạn ám ảnh cưỡng chế không khó nhận ra nếu người thân, gia đình và bạn bè quan tâm, chú ý nhiều hơn đến người bệnh. Việc chẩn đoán sớm tình trạng này sẽ giúp người bệnh sớm tiếp thu trị liệu và thoát khỏi căn bệnh tâm lý này.
