Rối loạn lưỡng cực là một trong những căn bệnh tâm lý với nhiều triệu chứng phức tạp và dễ chuyển biến thành mãn tính. Bệnh không chỉ gây ra những thay đổi về trạng thái tâm lý mà còn khiến người bệnh suy giảm sức khỏe, ảnh hưởng đến sinh hoạt cuộc sống hằng ngày.
Rối loạn lưỡng cực là gì?
Rối loạn lưỡng cực là một bệnh rối loạn tâm thần được đánh dấu bằng những thay đổi thất thường trong tâm trạng. Người bệnh có thể rơi vào tình trạng quá kích thích, tăng động, nhưng sau đó lại rơi vào trạng thái trầm cảm. Rối loạn lưỡng cực còn được gọi là rối loạn hưng – trầm cảm. Tâm lý bất ổn, tâm trạng lên – xuống bất thường có thể xuất hiện vài lần trong năm, hoặc vài lần trong tuần. Người mắc bệnh sẽ gặp khó khăn làm việc, duy trì mối quan hệ.
Rối loạn lưỡng cực có đặc điểm là những cơn hay các giai đoạn bệnh lần lượt thay thế nhau theo chu kỳ dưới hình thức cơn hưng cảm hoặc trầm cảm. Rối loạn gây ra những thay đổi bất thường về tâm trạng, năng lượng, mức độ hoạt động và khả năng thực hiện các công việc hàng ngày.
Phân loại rối loạn cực
Rối loạn lưỡng cực được phân loại thành:
- Rối loạn lưỡng cực I: Được xác định bởi sự hiện diện của ít nhất một giai đoạn hưng cảm đầy đủ (gây ảnh hưởng các chức năng xã hội và chức năng nghề nghiệp bình thường) và thường là những giai đoạn trầm cảm. Tỷ lệ mắc bệnh ở nam và nữ ngang nhau.
- Rối loạn lưỡng cực II: Được xác định bởi sự có mặt của các giai đoạn trầm cảm chủ yếu với ít nhất một giai đoạn hưng cảm nhẹ nhưng không có các giai đoạn hưng cảm đầy đủ. Tỷ lệ mắc bệnh có phần cao hơn đối với nữ giới.
- Rối loạn lưỡng cực không biệt định: Các rối loạn với các đặc tính lưỡng cực rõ ràng không đáp ứng các tiêu chuẩn cụ thể cho các rối loạn lưỡng cực khác
Trong rối loạn khí sắc chu kỳ, bệnh nhân có thời gian kéo dài (> 2 năm) bao gồm cả giai đoạn hưng cảm và trầm cảm; tuy nhiên, các giai đoạn này không đáp ứng các tiêu chí cụ thể cho rối loạn lưỡng cực hoặc rối loạn trầm cảm nặng.
Nguyên nhân gây rối loạn lưỡng cực
Rối loạn lưỡng cực là một rối loạn sức khỏe tâm thần phổ biến, nhưng đến nay căn bệnh còn là một bí ẩn đối với các bác sĩ và nhà nghiên cứu. Giới nghiên cứu y học vẫn chưa xác định rõ nguyên nhân khiến một số người rơi vào rối loạn lưỡng cực.
Các nguyên nhân có thể gây ra rối loạn lưỡng cực bao gồm:
Di truyền học và sinh lý học
- Nguy cơ thường cao nhất đối với người thân của những cá nhân mắc phải Rối loạn lưỡng cực loại II.
- Có thể có các yếu tố di truyền ảnh hưởng đến độ tuổi khởi phát của các Rối loạn lưỡng cực.
- Có một số nghiên cứu cho thấy rằng sự mất cân bằng trong chất dẫn truyền thần kinh hoặc hormone ảnh hưởng đến não có thể đóng một vai trò nào đó trong việc gây rối loạn.
Yếu tố môi trường
Yếu tố biến cố đời sống và môi trường thường khởi đầu cho cơn rối loạn khí sắc đầu tiên. Người ta cho rằng stress đi kèm với cơn rối loạn đầu tiên đã gây ra những biến đổi lâu dài hoạt động não bộ, ảnh hưởng đến chất dẫn truyền thần kinh, cũng như giảm tế bào thần kinh.
Các yếu tố rủi ro
Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ phát triển rối loạn lưỡng cực hoặc hoạt động như một yếu tố kích hoạt cơn đầu tiên bao gồm:
- Có người thân cấp một, chẳng hạn như cha mẹ hoặc anh chị em, mắc chứng rối loạn lưỡng cực.
- Giai đoạn căng thẳng cao độ, chẳng hạn như cái chết của một người thân yêu hoặc sự kiện đau buồn khác.
- Lạm dụng ma túy hoặc rượu.
Dấu hiệu nhận biết bệnh rối loạn lưỡng cực
Bệnh rối loạn lưỡng cực có thể nhận biết dựa vào các dấu hiệu sau đây:
Cảm xúc
- Khi người bệnh ở trạng thái hưng cảm: bệnh nhân cảm thấy phấn khích tột độ, vui vẻ, lạc quan một cách quá độ. Luôn cảm thấy tràn đầy năng lượng, hạnh phúc, suy nghĩ tích cực…
- Khi ở trạng thái trầm cảm: người bệnh cảm thấy buồn chán, mệt mỏi, hay khóc không rõ lý do, tinh thần trì trệ…
Hành vi
Ở trạng thái rối loạn lưỡng cực hưng cảm:
- Bệnh nhân sẽ ăn uống nhiều hơn.
- Hoạt động nhiều hơn để tiêu hao năng lượng.
- Khả năng quyết định suy giảm.
- Người bệnh có thể nghe thấy giọng nói lạ hoặc nhìn thấy ảo giác.
- Cảm xúc hân hoan không phù hợp.
- Tăng ham muốn tình dục.
Ở trạng thái trầm cảm:
- Người bệnh sẽ ăn ít đi.
- Lười vận động.
- Không thích giao tiếp với cộng đồng.
- Suy nghĩ nhiều về cái chết hoặc muốn tự tử.
Bệnh rối loạn lưỡng cực sẽ xảy ra theo chu kỳ. Tâm trạng của người bệnh cũng sẽ thay đổi theo ngày, theo tuần, theo tháng hoặc theo mùa..
Khi có bất cứ dấu hiệu nào của bệnh, cần đến ngay các cơ sở y tế uy tín để được sự tư vấn và điều trị của các chuyên gia y tế.
Rối loạn lưỡng cực có nguy hiểm không?
Người mắc rối loạn lưỡng cực sẽ có nhiều triệu chứng phức tạp, và việc tâm trạng dao động lên xuống ảnh hưởng nhiều đến cảm xúc cũng như động lực điều trị của bệnh nhân. Đây là rối loạn khiến tâm lý người bệnh thay đổi, ảnh hưởng đến sức khỏe, các sinh hoạt thường ngày trong đời sống, các mối quan hệ cũng như hiệu suất học tập, công việc. Đối với một số cá nhân có thể xuất hiện kèm ảo giác, dễ gây nguy hiểm cho cá nhân người bệnh và những người xung quanh, thế nên việc điều trị là cần thiết và cần được hỗ trợ kịp thời.
Phương pháp điều trị rối loạn cảm xúc lưỡng cực
Hiện nay bác sĩ áp dụng nhiều phương pháp để điều trị rối loạn cảm xúc lưỡng cực. Trong đó phổ biến nhất là ổn định khí sắc, dùng thuốc chống trầm cảm và tâm lý trị liệu. Có nhiều thuốc được dùng để điều trị rối loạn lưỡng cực nhưng nhìn chung được xếp vào 2 nhóm chính.
Thuốc ổn định khí sắc
- Thuốc ổn định khí sắc.
- Thuốc chống loạn thần.
- Thuốc chống trầm cảm.
Tâm lý trị liệu
Phương pháp được thực hiện theo cá nhân hóa người bệnh. Bác sĩ có thể chọn đơn trị liệu hay đa trị liệu dựa trên đặc tính của từng bệnh nhân cụ thể. Từ đó giúp phát huy tối đa hiệu quả chữa bệnh, nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Tâm lý trị liệu phối hợp với điều trị thuốc men và duy trì trong suốt quá trình điều trị, nhằm giúp bệnh nhân hiểu thêm về bệnh và bản thân mình, điều chỉnh hành vi và cảm xúc, qua đó quản lý bệnh và giảm những ảnh hưởng do bệnh mang lại.
Các phương pháp điều trị khác
Liệu pháp sốc điện (ECT) đôi khi được sử dụng để điều trị trầm cảm kháng trị và cũng có hiệu quả đối với hưng cảm.
Trị liệu ánh sáng có thể hữu ích trong việc điều trị các triệu chứng trầm cảm theo mùa (với trầm cảm mùa thu-đông và hưng cảm xuân-hè) hoặc rối loạn lưỡng cực I hoặc lưỡng cực II không theo mùa. Nó được sử dụng hữu ích nhất như điều trị bổ sung.
Kích thích từ trường xuyên sọ, đôi khi được sử dụng để điều trị trầm cảm nặng, kháng thuốc, cũng đã chứng minh được hiệu quả trong chứng trầm cảm lưỡng cực.
