Suy tuyến cận giáp là bệnh phổ biến liên quan đến tuyến cận giáp khi có sự sản xuất kém của hormon tuyến cận giáp. Bệnh nhân bị suy tuyến cận giáp thường biểu hiện hạ calci máu và tăng phospho máu. Nếu không được chữa trị kịp thời sẽ ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh trung ương, chức năng các hệ cơ quan khác.
Suy tuyến cận giáp là bệnh gì?
Suy tuyến cận giáp là tình trạng tuyến cận giáp ở cổ suy giảm chức năng sản xuất ra đủ lượng hormone tuyến cận giáp. Điều này khiến cho nồng độ canxi bị sụt giảm và hàm lượng phospho tăng lên. Ở giai đoạn đầu, suy tuyến cận giáp có thể không làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe người bệnh nhưng yêu cầu phải kiểm tra, theo dõi liên tục và điều trị bệnh suốt đời.
Nguyên nhân dẫn đến suy tuyến cận giáp
Những nhân tố sau có thể là nguyên nhân hoặc làm gia tăng nguy cơ gây nên bệnh suy tuyến cận giáp:
- Bệnh tự miễn: Hệ miễn dịch đôi khi còn tạo ra những kháng thể tấn công ngược các mô của tuyến cận giáp, coi chúng như tác nhân lạ có hại xâm nhập vào cơ thể. Khi bị tấn công như vậy, tuyến cận giáp sẽ ngừng tiết hormone.
- Tổn thương sau phẫu thuật: Bệnh nhân bị tổn thương sau khi thực hiện phẫu thuật để điều trị ung thư họng, cổ hoặc các bệnh lý liên quan đến tuyến giáp.
- Hàm lượng magie trong máu thấp: Điều này khiến chức năng của tuyến cận giáp bị ảnh hưởng nên không tiết đủ hormone cần thiết.
- Xạ trị ung thư phần mặt và cổ: Tác dụng phụ của tia phóng xạ có thể khiến tuyến cận giáp bị phá hủy.
- Di truyền: Nếu trong gia đình có người thân bị suy tuyến cận giáp thì bạn cũng có nguy cơ mắc phải căn bệnh này.
- Phẫu thuật vùng cổ, nhất là khi phẫu thuật có liên quan tới tuyến giáp.
Các yếu tố nguy cơ gây suy tuyến cận giáp
Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh lý suy tuyến cận giáp bao gồm:
- Phẫu thuật ở cổ gần đây, đặc biệt khi có liên quan đến tuyến giáp.
- Có tiền sử gia đình bị suy tuyến cận giáp.
- Mắc phải một số bệnh tự miễn hay bệnh nội tiết, chẳng hạn như bệnh Addison khiến tuyến thượng thận sản xuất không đủ hormone.
Triệu chứng suy tuyến cận giáp
Khi gặp những triệu chứng sau đây chứng tỏ có thể bạn đang mắc suy tuyến cận giáp.
- Đau nhức cơ hoặc chuột rút.
- Xuất hiện ngứa ran, nóng hoặc tê ở đầu ngón tay, ngón chân và môi.
- Cơ co thắt, nhất là ở xung quanh miệng.
- Tóc rụng theo từng mảng.
- Da khô.
- Móng tay dễ gãy.
- Mệt mỏi.
- Cảm thấy lo âu hoặc buồn phiền.
- Đau bụng kinh.
- Co giật, động kinh.
Trong trường hợp trẻ em không may bị suy tuyến cận giáp cũng có thể bị đau đầu, nôn hoặc có các vấn đề về răng như men răng yếu, răng phát triển kém.
Biến chứng của bệnh suy tuyến cận giáp
Các bệnh nhân suy cận giáp có thể bị nhiều biến chứng do calci máu thấp, tuy nhiên đa số sẽ được cải thiện nếu được điều trị:
Cơn tetani, người bệnh có cảm giác tê bì môi, lưỡi, chân và tay. Sau đó xuất hiện co quắp các ngón tay thành dấu hiệu điển hình gọi là “bàn tay người đỡ đẻ”, có thể kéo dài và rất đau. Thường kèm theo co giật các cơ ở vùng mặt và thanh quản, đôi khi gây khó thở dữ dội, nghe có tiếng rít thanh quản.
- Mất ý thức, co giật kiểu động kinh.
- Răng sún, loãng xương.
- Rối loạn nhịp tim và ngất.
Ngoài ra còn một số biến chứng khác, thường là vĩnh viễn và không được cải thiện với điều trị calci và vitamin D, đó là lùn, trí tuệ kém phát triển, đục thủy tinh thể…
Phương pháp chẩn đoán
Trước tiên bác sĩ cần khai thác bệnh sử của bệnh nhân, các triệu chứng lâm sàng mà người bệnh đang gặp phải như rụng tóc, da khô và co thắt cơ. Bên cạnh đó, một số xét nghiệm cận lâm sàng cũng cần được thực hiện bao gồm:
- Xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ phospho, cansi, magie, và hormon tuyến cận giáp.
- Xét nghiệm nước tiểu: Kiểm tra thăm dò xem lượng canxi dư thừa có đào thải qua đường nước tiểu hay không.
- Chụp X-quang kết hợp kiểm tra mật độ xương: Giúp xác định nồng độ canxi có ảnh hưởng như thế nào đến mật độ xương.
- Điện tâm đồ: Phát hiện bất thường của nhịp tim khi bị thiếu hụt canxi.
Đối với trẻ em bác sĩ sẽ kiểm tra tình trạng răng xem có phát triển bình thường hay không, đồng thời theo dõi quá trình tăng trưởng để chẩn đoán suy tuyến cận giáp ở trẻ em.
Biện pháp điều trị suy tuyến cận giáp
Quyết định điều trị dựa vào các yếu tố như bệnh nhân có triệu chứng hay không, mức độ nặng hay nhẹ, tình trạng sức khỏe chung… Mục tiêu điều trị là đưa nồng độ calci và phospho trong máu về mức bình thường. Cụ thể, các bệnh nhân suy cận giáp được điều trị đồng thời bằng: calcium carbonat dạng viên uống. Lưu ý là calci liều cao có thể gây tác dụng phụ như táo bón hoặc gây sỏi thận; vitamin D liều cao là chất cần cho sự hấp thu calci; bổ sung magiê dạng viên uống.
Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh suy tuyến cận giáp
Khi bị suy tuyến cận giáp, tốt nhất bạn nên tham khảo ý kiến từ chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng một chế độ ăn phù hợp. Nhìn chung, bạn nên chú ý:
- Ăn thực phẩm giàu canxi: Các nguồn thực phẩm từ sữa, rau lá xanh, bông cải xanh và thực phẩm có bổ sung thêm canxi (như sữa đậu nành hay ngũ cốc ăn sáng) sẽ giúp duy trì nồng độ khoáng chất này trong máu.
- Ăn ít phospho: Bạn lưu ý tránh sử dụng các loại nước ngọt có gas vì chúng chứa photpho dưới dạng axit photphoric và hạn chế các loại thịt, phô mai cứng, ngũ cốc nguyên hạt.
Vì suy cận giáp là bệnh mạn tính nên điều trị sẽ phải kéo dài suốt cuộc đời và thường xuyên làm các xét nghiệm máu, nước tiểu để điều chỉnh liều thích hợp. Điều trị đạt kết quả tốt nếu bệnh nhân không có triệu chứng, calci máu bình thường, calci niệu bình thường.
