Suy tuyến thượng thận là tình trạng mà tuyến này sản sinh ra quá ít cortison làm rối loạn các quá trình chuyển hóa trong cơ thể, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
Suy tuyến thượng thận là bệnh gì?
Suy tuyến thượng thận là một rối loạn hiếm gặp, nguyên nhân có thể do bệnh của tuyến thượng thận (suy tuyến thượng thận nguyên phát – bệnh Addison) hoặc do các bệnh ở vùng dưới đồi hoặc tuyến yên, sử dụng thuốc corticoides kéo dài (suy tuyến thượng thận thứ phát).
Khi không được điều trị kịp thời, người bệnh dễ bị suy tuyến thượng thận cấp hoặc khủng hoảng Addisonian dẫn đến biến chứng nguy hiểm đến tính mạng do mất nước nghiêm trọng, hạ natri và không đáp ứng tốt với các biện pháp bù nước thông thường. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này có thể do căng thẳng, ngưng uống steroid hoặc giảm lượng steroid đột ngột. Nếu không được điều trị, cuộc khủng hoảng Addisonian có thể dẫn đến sốc, co giật, hôn mê, tử vong.
Với cơn suy tuyến thượng thận cấp, người bệnh cần được truyền dung dịch nước muối sinh lý ngay. Sau đó, bác sĩ tiêm hydrocortison hemisuccinat, điều trị chuyên khoa nhằm điều chỉnh nước và điện giải, bổ sung hormone thay thế, theo dõi tình trạng bệnh lý liên tục. Khi qua cơn nguy kịch, người bệnh cần tiếp tục theo dõi các dấu hiệu sinh tồn, nếu có dấu hiệu tái phát phải xử trí ngay lập tức. Bên cạnh đó, bệnh nhân sẽ được chăm sóc, điều trị nâng cao thể trạng, bổ sung vitamin thiết yếu…
Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân chính gây ra suy tuyến thượng thận, bao gồm:
Suy tuyến thượng thận nguyên phát
- Người có tuyến thượng thận hoạt động không bình thường; tuyến thượng thận bị tổn thương khiến chúng không sản xuất đủ các hormone quan trọng cho cơ thể.
- Bệnh nhân mắc bệnh Addison có nguy cơ bị suy tuyến thượng thận nếu không được điều trị đúng, kịp thời.
Suy tuyến thượng thận thứ phát
- Người sử dụng corticoid trong thời gian dài, ngừng thuốc đột ngột mà không có lộ trình. Thời gian dùng thuốc càng dài thì nguy cơ suy tuyến thượng thận càng cao.
- Do tổn thương trục dưới đồi – tuyến yên như u tuyến yên, nhiễm lao, viêm, cắt bỏ tuyến thượng thận một bên do khối u; do điều trị cường vỏ thượng thận, phẫu thuật tuyến yên do u tuyến yên.
- Do dùng thuốc kháng đông máu gây chảy máu ở tuyến thượng thận.
Đối tượng nguy cơ bệnh Suy tuyến thượng thận
Những đối tượng sau có nguy cơ cao bị bệnh suy tuyến thượng thận:
- Đã được chẩn đoán bị mắc bệnh Addison.
- Có tiền sử tổn thương tuyến yên.
- Đã từng phẫu thuật tuyến thượng thận.
- Đã trải qua những chấn thương về thể chất hoặc căng thẳng.
- Cơ thể bị mất nước nghiêm trọng.
Triệu chứng suy tuyến thượng thận
Có rất nhiều các triệu chứng để chẩn đoán bệnh nhân bị suy tuyến thượng thận, thông thường có các triệu chứng sau:
- Cơ thể cảm thấy mệt mỏi, cảm giác chán ăn, rất yếu.
- Bị rối loạn tâm thần, thường xuyên chóng mặt, buồn nôn, ói mửa.
- Những cơn sốt xuất hiện thường xuyên gây ảnh hưởng đến sinh hoạt và sức khỏe.
- Có cơn đau đột ngột ở lưng hoặc ở dưới chân.
- Huyết áp rất thấp, nhịp tim cao.
- Cảm giác đổ mồ hôi, cơ thể bị lạnh.
Khi có bất kỳ các dấu hiệu và triệu chứng trên, cần nhanh chóng đến cơ sở y tế để chẩn đoán chính xác bệnh và tình trạng bệnh nhằm có phương pháp điều trị kịp thời tránh những biến chứng đáng tiếc xảy ra.
Chẩn đoán suy tuyến thượng thận
Phương pháp chẩn đoán suy thượng thận bao gồm:
- Kiểm tra nồng độ kali thông qua xét nghiệm kali huyết thanh.
- Kiểm tra nồng độ natri thông qua xét nghiệm natri.
- Xác định lượng đường trong máu thông qua xét nghiệm đường huyết lúc đói.
- Thử nghiệm mức cortisol.
- Xét nghiệm hormone vỏ thượng thận.
Biện pháp điều trị bệnh
Thay thế hormone
Người bệnh suy tuyến thượng thận được dùng hormone để thay thế, trong đó chủ yếu là nhóm cortisol. Nếu bị Addison, người bệnh có thể cần dùng thêm aldosterone. Quá trình thay thế hormone thường bắt đầu bằng truyền dịch (tiêm tĩnh mạch) và uống thuốc corticosteroid. Bác sĩ sẽ điều chỉnh liều lượng của từng loại thuốc để đáp ứng nhu cầu của cơ thể. Trong quá trình điều trị, nếu người bệnh bị stress, thường không dung nạp với corticoid đường uống, do đó phải sử dụng thuốc đường tiêm bắp.
Điều trị khác
Tùy vào trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ có phác đồ khác nhau cho từng người bệnh. Tuy nhiên người bệnh cần chú ý:
- Bệnh nhân nhớ uống thuốc đều đặn, nếu ngưng thuốc sẽ dễ rơi vào suy thượng thận cấp, đe dọa tính mạng.
- Bệnh nhân phải biết chỉnh liều trong các tình huống, ví dụ cơ thể rơi vào stress như khi bị bệnh, tiêu chảy, nhiễm trùng… Đồng thời, tăng liều theo hướng dẫn của bác sĩ.
- Tái khám định kỳ để bác sĩ chỉnh liều và tầm soát các biến chứng liên quan tác dụng phụ của việc sử dụng corticoid lâu dài (có thể gây loãng xương, tiểu đường)…
Thương tật hoặc tình trạng nghiêm trọng khác
Nếu bị chấn thương nặng (bất tỉnh, hôn mê), người bệnh suy tuyến thượng thận cần liều corticosteroid cao hơn. Thông thường, bác sĩ sẽ tiêm corticosteroid vào tĩnh mạch. Khi người bệnh hồi phục, bác sĩ sẽ điều chỉnh liều của bạn trở lại mức bình thường, trước khi chấn thương.
Phòng ngừa suy tuyến thượng thận
Để phòng ngừa bệnh suy tuyến thượng thận, cần chú ý những vấn đề chính sau:
- Không nên tự ý sử dụng thuốc khi chưa có chỉ dẫn của bác sĩ.
- Không hút thuốc và lạm dụng các chất có cồn.
- Đảm bảo chế độ sinh hoạt khoa học, tập luyện thể dục hàng ngày.
- Thăm khám bác sĩ thường xuyên để kịp thời phát hiện bệnh và có phác đồ điều trị kịp thời.
