Tăng huyết áp thai kỳ, còn được gọi là tăng huyết áp do mang thai (PIH) là một bệnh lý thường xảy ra nhất trong thai kỳ. Tăng huyết áp khi mang thai ảnh hưởng đến khoảng 5-10% phụ nữ mang thai. Bệnh nếu không được phát hiện sớm, kiểm soát hoặc điều trị kịp thời sẽ nguy hiểm cho cả thai nhi và mẹ.
Tăng huyết áp thai kỳ
Tăng huyết áp thai kỳ (tiếng Anh là Pregnancy-Induced Hypertension) là hiện tượng tăng huyết áp xuất hiện sau tuần thứ 20 của thai kỳ và trở về mức bình thường 6 tuần sau sinh. Huyết áp mang bầu cao ở mức độ nhẹ vào khoảng 140-159/90-109 mmHg, mức độ nặng khi ≥160/100 mmHg.
Các loại tình trạng huyết áp liên quan đến thai kỳ
Huyết áp cao khi mang thai có thể được chia thành ba tình trạng khác nhau.
- Cao huyết áp mãn tính: Cao huyết áp xuất hiện từ trước khi mang thai, tiếp tục phát triển khi đã mang thai, thậm chí có thể kéo dài hơn 12 tuần sau sinh.
- Cao huyết áp thai kỳ: Cao huyết áp xuất hiện sau tuần 20 của thai kỳ và thường biến mất sau sinh.
- Tiền sản giật: Cao huyết áp mãn tính hoặc cao huyết áp thai kỳ đều có thể dẫn tới tiền sản giật. Nếu không được điều trị, nó có thể gây biến chứng thậm chí tử vong cho mẹ và bé.
Nguyên nhân bệnh tăng huyết áp trong thai kỳ
Một số nguyên nhân gây tăng huyết áp ở phụ nữ mang thai được nghĩ đến như:
- Do chế độ ăn quá mặn, nhiều chất béo khi mang thai. Thai phụ uống ít nước.
- Ít vận động.
- Yếu tố thời tiết thay đổi đột ngột như quá nóng hoặc quá lạnh.
- Phụ nữ mang thai trên 35 tuổi.
- Thai phụ có tiền sử mắc các bệnh lý nền như: Đái tháo đường hoặc các bệnh lý liên quan dẫn đến biến chứng cao huyết áp khi mang thai.
Đối tượng có nguy cơ tăng huyết áp thai kỳ
Những yếu tố nguy cơ làm tăng huyết áp trong thời kỳ mang thai:
- Tăng huyết áp xảy ra sớm ở lần mang thai trước.
- Tăng huyết áp mạn tính.
- Tăng huyết áp kéo dài trên 5 tuần sau đẻ.
- Huyết áp ở giới hạn cao từ những tháng đầu của thai kỳ.
Dấu hiệu nhận biết tăng huyết áp thai kỳ
Thông thường các dấu hiệu cao huyết áp ở phụ nữ mang thai xuất hiện trong giai đoạn nửa sau của thai kỳ gồm:
- Sưng phù chân, tay.
- Tăng cân đột ngột.
- Rối loạn thị lực (nhìn mờ, nhìn đôi, mất thị lực thoáng qua,…).
- Buồn nôn, nôn mửa.
- Đau đầu dữ dội, đau vùng thượng vị, đau ngực sau xương ức và khó thở.
Các biến chứng bệnh tăng huyết áp trong thai kỳ
Đối với thai phụ, huyết áp lên cao trong thai kỳ có thể dẫn đến các biến chứng như:
- Tiền sản giật: Thống kê cho thấy, 25% phụ nữ khi mang thai bị huyết áp cao đều có nguy cơ tiền sản giật, 5 – 8% các trường hợp sản giật tử vong.
- Ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của thai phụ sau sinh, khả năng hồi phục sau sinh chậm.
- Dễ gặp tình trạng cao huyết áp ở những lần mang thai tiếp theo.
- Có nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan như tim mạch, thận…
Đối với thai nhi có mẹ mắc hội chứng tăng huyết áp thai kỳ:
- Chậm phát triển hoặc chết lưu: Thai nhi không nhận đủ oxy và chất dinh dưỡng từ mẹ khiến bé chậm phát triển, không đạt cân nặng trung bình theo tiêu chuẩn, trường hợp xấu nhất sẽ dẫn đến hiện tượng thai lưu khi còn trong bụng mẹ.
- Sinh non: Mặc dù đã được điều trị nhưng một số trường hợp thai phụ bị huyết áp cao hoặc sản giật có thể cần sinh sớm hơn để tránh những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe mẹ và bé. Những em bé sinh non, không đủ sức khỏe có nguy cơ tử vong cao.
Điều thai phụ nên làm để ngăn ngừa các biến chứng
Việc điều trị tăng huyết áp khi mang thai cần được chẩn đoán và chỉ định của bác sĩ trên cơ sở:
- Quá trình mang thai, sức khỏe tổng thể và lịch sử bệnh của thai phụ.
- Mức độ nghiêm trọng của bệnh.
- Khả năng chịu đựng của thai phụ đối với các loại thuốc hoặc các liệu pháp phẫu thuật cụ thể.
- Kỳ vọng của thai phụ và gia đình cho quá trình thăm khám và điều trị.
Tuy nhiên, thai phụ và gia đình lưu ý cần điều trị ngay khi nhận thấy:
- Huyết áp tăng cao ≥140/90 mmHg.
- Khi huyết áp tâm thu ≥170 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương ≥110 mmHg, thai phụ cần được nhập viện ngay để cấp cứu, tránh nguy hiểm đáng tiếc xảy ra.
- Các loại thuốc được ưu tiên sử dụng trong điều trị huyết áp thai kỳ gồm methyldopa, labetalol… Chống chỉ định các loại thuốc ức chế men chuyển, ức chế thụ thể vì có thể gây dị tật cho thai nhi.
- Thai phụ có hiện tượng bị tăng huyết áp hoặc tiền sản giật ở mức độ nhẹ được khuyến cáo chấm dứt thai kỳ ở tuần 37.
Ngăn ngừa tăng huyết áp khi mang thai
Tăng huyết áp thai kỳ nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và bé. Để tránh được những sự cố đáng tiếc xảy ra, trước khi có kế hoạch mang thai, phụ nữ nên lưu ý những vấn đề sau:
- Chăm sóc tốt bản thân là cách giúp bạn có thai kỳ khỏe mạnh.
- Đi khám thai đầy đủ.
- Dùng thuốc hạ huyết áp theo đúng chỉ dẫn từ bác sĩ.
- Nghỉ ngơi theo khuyến nghị của bác sĩ.
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh.
- Tránh rượu, hút thuốc.
- Tránh mang thai, sinh nở khi tuổi đã cao.
- Phụ nữ thừa cân cần có kế hoạch giảm cân trước khi mang thai.
- Thực hiện chế độ ăn uống lành lạnh, ăn nhiều hoa quả, rau xanh,… để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường thai kỳ. Nếu đã mắc bệnh đái tháo đường, thai phụ cần kiểm soát tốt đường huyết trước và trong suốt quá trình mang thai.
- Tập thể dục thể thao điều độ trước và trong thai kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ. Những thai phụ được chẩn đoán tiền sản giật cần vận động nhẹ nhàng, không khuyến khích nằm tại giường trong thời gian dài.
Cao huyết áp có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho thời kỳ mang thai nếu không được phát hiện và điều trị sớm. Vậy nên các sản phụ nên chú ý kiểm tra huyết áp thường xuyên và thực hiện chế độ dưỡng thai thật khoa học để ngăn ngừa được những nguy cơ xấu có thể xảy ra.
