Dịch ối có vai trò bảo vệ và nuôi dưỡng thai nhi vô cùng quan trọng, vì thế tình trạng quá ít hay quá nhiều dịch ối đều tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến thai nhi. Đặc biệt, tình trạng thiểu ối có thể dẫn đến khoèo chi, thiểu sản phổi, chèn ép dây rốn,… cho trẻ sơ sinh.
Thiểu ối là gì?
Thiểu ối là hiện tượng lượng nước ối ít hơn mức sinh lý bình thường, khi chỉ số ối AFI nhỏ hơn 5cm và màng ối còn nguyên vẹn. Thiểu ối tiềm ẩn những nguy cơ như thiểu sản phổi, chèn ép dây rốn, khoèo chi,….
Nặng hơn là tình trạng cạn ối khi lượng nước ối đo được qua siêu âm (chỉ số AFI) nhỏ hơn 3cm.
Thiếu ối đa phần xuất hiện ở những thai quá ngày sinh, thai chậm phát triển trong tử cung, một số ít xuất hiện sớm trong những tháng đầu thai kỳ trường hợp này tiên lượng thường xấu hơn, thường liên quan đến bất thường của thai nhi.
Nguyên nhân gây thiểu ối ở mẹ bầu
Có nhiều nguyên nhân gây thiếu ối, trong đó có các nguyên nhân chính sau:
- Vỡ ối, rỉ ối trước khi chuyển dạ: Vì lí do nào đấy, màng ối bị rách và nước ối thoát ra ngoài dẫn đến việc thiếu ối. Thiếu ối do vỡ ối, rỉ ối được chẩn đoán qua các dấu hiệu như ra nước, ra dịch âm đạo nhiều… Bệnh nhân cần đi khám ngay khi các những biểu hiện này để được chẩn đoán và xử lý kịp thời, tránh ảnh hưởng đến thai nhi.
- Bất thường về nhiễm sắc thể thai nhi: Thai nhi chậm phát triển, siêu âm thai có hình ảnh bất thường hay chẩn đoán dựa vào chọc ối để xét nghiệm nhiễm sắc thể đồ.
- Chức năng tử cung – bánh rau suy giảm: Tình trạng này khiến thai nhi chậm phát triển kèm theo cạn ối, thiếu ối.
- Bất thường về hệ tiết niệu của thai nhi: Nếu thai có những bất thường về 2 bên thận, thận nhiều nang, suy chức năng thận hay tắc nghẽn niệu quản… có thể gây ra thiếu ối. Tình trạng này có thể được phát hiện thông qua siêu âm thai, xét nghiệm máu tĩnh mạch ở rốn thai nhi.
- Mẹ bầu mắc các bệnh như cao huyết áp, bệnh lý về gan, thận, tiền sản giật sẽ ảnh hưởng đến chức năng của rau thai và chức năng tái tạo nước ối. Do đó, khi mẹ bị những bệnh trên, khả năng bị thiếu ối là rất cao.
Ngoài ra, việc mẹ sử dụng các loại thuốc như thuốc ức chế men chuyển, thuốc ức chế tổng hợp Prostaglandin trong khi mang thai cũng có thể gây thiếu ối.
Nguy cơ bị thiểu ối cao
- Mẹ mắc một số bệnh như: tăng huyết áp, tiền sản giật, bệnh lý gan thận, dùng một số thuốc như prostagladin, hóa xạ trị ung thư,…
- Uống ít nước dưới 2l/ngày.
- Dinh dưỡng kém ăn uống không đầy đủ chất dinh dưỡng.
- Lao động quá sức.
- Song thai, đa thai.
- Thai quá ngày dự kiến sinh.
Dấu hiệu nhận biết thiểu ối
Số đo, chiều cao tử cung thường thấp hơn và nhỏ hơn so với tuổi thai và có chiều hướng đi xuống so với đường chuẩn.
- Thai cử động yếu: Khi thực hiện 4 thủ thuật của Leopol có cảm giác thấy rõ các phần thai nằm sát dưới bàn tay mà không cảm thấy có nước ối, khó làm động tác di động đầu thai nhi.
- Siêu âm có chỉ số nước ối thấp, thường dưới đường percentile thứ 5 so với tuổi thai hoặc khi tuổi thai sau 35 tuần có chỉ số nước ối (AFI) ≤5, hoặc là buồn ối lớn nhất có độ cao ≤2.
Thiểu ối có nguy hiểm không?
Các biến chứng của chứng thiểu ối bao gồm:
- Thai chết.
- Chậm tăng trưởng trong tử cung.
- Sự co lại của chi dưới (nếu chứng thiểu ối bắt đầu sớm trong thai kỳ).
- Trưởng thành phổi bị trì hoãn (nếu thiểu ối sớm bắt đầu trong thai kỳ).
- Không có khả năng chịu đựng cuộc chuyển dạ, dẫn đến nhu cầu sinh mổ.
Nguy cơ biến chứng phụ thuộc vào lượng nước ối đang có và nguyên nhân gây ra.
Điều trị thiểu ối khi mang bầu
Tùy thuộc vào từng giai đoạn của thai nhi mà chúng ta có hướng điều trị thiểu ối.
- Thiểu ối trong ba tháng đầu: Trường hợp mức độ trung bình và nặng thì khả năng bệnh lý thai nhi cao, nguyên nhân từ trong trứng phôi và bệnh lý nặng nề của người mẹ. Cần xác định nguyên nhân, có thể chấm dứt thai kỳ một khi phát hiện nguyên nhân từ mẹ hay từ phôi thai, sau đó cần điều trị nguyên nhân một cách triệt để, đặc biệt là bệnh lý từ mẹ.
- Thiểu ối trong ba tháng giữa: Cần xác được nguyên nhân gây ra thiểu ối, đặc biệt là bệnh lý bất sản hệ niệu của thai nhi hay đi kèm dị tật bẩm sinh nặng cần thiết có thể chấm dứt thai kỳ, một khi đã xác định rõ nguy cơ dị tật nhiều và mức độ nặng.
- Thiểu ối 3 tháng cuối thai kỳ: Nằm nghỉ, uống nhiều nước mỗi ngày trung bình 3 lít nước khoáng hoặc nhập viện truyền dịch để tăng lưu lượng máu đến tử cung.
Phòng ngừa thiểu ối khi mang thai
Sản phụ có thể phòng ngừa việc thiểu ối bằng cách:
- Uống nhiều nước: Để tăng nước ối, mẹ phải đảm bảo cơ thể luôn đủ nước. Mỗi ngày, mẹ bầu cần uống 2 – 2,5 lít nước. Mẹ nên bổ sung thường xuyên, không nên đợi đến khi khát mới uống. Khi uống, hãy uống từ từ, chậm rãi là tốt nhất.
- Ăn trái cây nhiều nước: Ngoài nước khoáng, mẹ nên bổ sung nước và dưỡng chất bằng các loại trái cây, rau củ có hàm lượng nước cao. Những thực phẩm này gồm: dưa chuột, dưa hấu, cà chua, rau diếp, cần tây… Chúng đều có khả năng giúp mẹ tăng lượng nước ối hiệu quả.
- Tăng cường chế độ dinh dưỡng: Trong suốt thai kỳ, nếu mẹ luôn ăn uống điều độ và đủ chất thì sẽ cung cấp đủ chất cho thai nhi thông qua nước ối. Nhất là trong 3 tháng cuối thai kỳ, thai nhi sẽ thường xuyên nuốt nước ối. Nếu mẹ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng sẽ không chỉ giúp bé phát triển toàn diện mà còn giúp vị giác của con tốt hơn.
- Bổ sung các loại nước khác: Trong suốt thai kỳ, mẹ nên bổ sung nhiều loại nước trái cây. Trong đó, nước dừa được đánh giá rất cao. Nước dừa có vị ngọt thanh dễ uống lại chứa nhiều dinh dưỡng, đặc biệt “sạch” hơn nhiều loại nước khác. Ngoài ra, mẹ có thể uống nước ép trái cây từ mía, cam, cóc, ổi…
- Không dùng thực phẩm làm mất nước: Một số nước có tác dụng lợi tiểu như râu ngô, cà phê… sẽ làm mẹ dễ bị mất nước và dẫn tới tình trạng thiếu ối. Ngoài ra, mẹ tuyệt đối không nên uống rượu bia vì chúng không chỉ không tốt cho sức khỏe của mẹ mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển ống thần kinh ở thai nhi. Chúng cũng khiến mẹ bị mất nước và làm giảm lượng nước ối gây thiếu ối.
- Luyện tập thể dục thể thao đều đặn: Tập luyện thể dục thể thao không chỉ giúp mẹ khỏe mạnh, tăng sức đề kháng mà còn giúp tăng lưu lượng tuần hoàn máu trong tử cung và nhau thai. Điều này cực kỳ tốt đối với những thai phụ có lượng nước ối ít. Mẹ bầu nên tập luyện thể dục khoảng 30-45 phút mỗi ngày bằng các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội…
- Chọn tư thế ngủ thích hợp: Với mẹ bầu, khi ngủ mẹ nên nằm nghiêng sang trái vì ở tư thế này, máu của mẹ sẽ lưu thông tốt hơn, tạo điều kiện cho hệ tuần hoàn của thai nhi được chảy tốt hơn, góp phần cải thiện lượng nước ối.
Căn cứ vào tình trạng cụ thể của từng thai phụ bác sĩ sẽ chỉ định cần làm gì khi mẹ bầu bị thiểu ối. Đừng quên bổ sung đầy đủ dinh dưỡng cần thiết trong thai kỳ để có sức khỏe tốt nhất cũng như thai nhi phát triển khỏe mạnh nhất.
