Thoái hóa khớp gối là dạng viêm khớp ở đầu gối phổ biến nhất. Bệnh diễn tiến âm thầm nên rất khó phát hiện. Đến khi bệnh trở nặng thì lại gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng tới sức khỏe và sinh hoạt hàng ngày.
Tổng quan về thoái hóa khớp gối
Khớp gối có vị trí nằm ở đầu dưới của xương đùi, đầu trên của xương chày, mặt sau của xương bánh chè, được che phủ bởi sụn khớp. Khi vận động, khớp được trượt trên bề mặt của các sụn. Đây là khớp rất quan trọng, chịu lực tác động của toàn bộ cơ thể và là khớp vận động nhiều nhất so với các khớp khác.
Thoái hóa khớp gối là hiện tượng xảy ra những thương tổn trên bề mặt sụn khớp. Theo thời gian, sụn khớp bị bào mòn, trở nên xù xì và mỏng, mất tính đàn hồi, không bảo vệ được đầu xương. Sau đó xảy ra những biến đổi ở bề mặt khớp, tăng sự lắng đọng canxi hình thành các gai xương, cuối cùng dẫn đến các biến dạng khớp và làm hư khớp.
Tinh trạng dễ thấy là đau mặt trước khớp gối, xuất hiện tiếng kêu lạo xạo khi gấp duỗi, nhưng nhiều người thường chủ quan bỏ qua. Đến khi bệnh tiến triển nặng sẽ gây nên các biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt và lao động hàng ngày của người bệnh.
Hiện nay, thoái hóa khớp gối đang có xu hướng gia tăng ở những người trẻ tuổi do lối sống thụ động, ít vận động cùng chế độ dinh dưỡng không khoa học. Nếu không điều trị sớm, bệnh có thể gây tàn phế suốt đời khi không thể đi lại được.
Nguyên nhân gây thoái hóa
Nguyên nhân thoái hóa khớp gối được chia ra làm 2 loại là thoái hóa khớp gối nguyên phát và thoái hóa khớp gối thứ phát.
Thoái hóa khớp gối nguyên phát
Đây là loại nguyên nhân chính dẫn đến thoái hóa khớp gối gồm:
- Tuổi tác: Khi tuổi càng cao, quá trình tổng hợp của sụn ngày càng bị suy giảm. Hơn nữa, sau độ tuổi trưởng thành, tế bào sụn cũng không còn khả năng sinh sản và tự tái tạo.
- Di truyền: Nếu trong gia đình có người bị thoái hóa khớp gối thì khả năng cao là bạn cũng sẽ bị bệnh này.
- Nội tiết – Sự chuyển hóa cơ thể: Mãn kinh hay đái tháo đường đều có thể gây nên các bệnh lý về xương khớp, cụ thể là thoái hóa khớp gối.
Thoái hóa khớp gối thứ phát
- Giới tính: Phụ nữ từ 55 tuổi trở lên thường có nguy cơ mắc các bệnh viêm khớp hơn nam giới. Do dây chằng trước của khớp gối yếu hơn, thêm nữa là thói quen đi giày cao gót gây áp lực trực tiếp lên sụn tạo cơ hội thoái hóa tiến triển nhanh.
- Thừa cân: Trọng lượng dư thừa tạo áp lực lên hai khớp gối khiến sụn khớp nhanh hao mòn và hỏng dần theo thời gian. Theo khảo sát, phụ nữ béo phì trên tuổi 40 có khả năng bị thoái hóa khớp gối cao gấp 6 lần so với người bình thường. Với những người béo phì, chỉ cần giảm 5kg thì sẽ giảm nguy cơ thoái hóa khớp và viêm khớp đến một nửa.
- Chấn thương: Những tổn thương khi chơi thể thao hoặc lao động có thể làm gãy xương bánh chè, đầu dưới xương đùi, giãn hoặc đứt dây chằng… khiến sụn bị tổn thương nghiêm trọng. Người bệnh không điều trị sớm sẽ dẫn đến lệch trục khớp, gây thoái hóa từ từ.
- Bệnh lý khác: Béo phì, gút, tiểu đường, viêm khớp dạng thấp, hội chứng rối loạn chuyển hóa, bàn chân bẹt,… đều là những bệnh có ảnh hưởng xấu đến xương khớp và sụn.
- Hệ miễn dịch phá hủy: Sụn khớp vốn không được nuôi dưỡng bởi mạch máu mà là bởi dịch khớp, do đó nó không được nhận biết là một phần của cơ thể. Thay vì bảo vệ, cơ thể tự sinh ra cơ chế hủy hoại sụn khớp khắp nơi, bất kể đó là sụn hư hay khỏe mạnh.
- Không rèn luyện thể lực: Nếu không thường xuyên tập thể dục thì dẫn đến tình trạng các cơ bị lỏng lẻo, các khớp xương thiếu độ linh hoạt, cấu trúc cơ, xương, gân, dây chằng dễ bị sai lệch. Nếu tăng sức mạnh cơ có thể giảm đến 30% nguy cơ phát triển thoái hóa khớp gối.
- Sử dụng sai cách thuốc Corticoid: Loại thuốc này được áp dụng nhiều trong điều trị chống dị ứng, kháng viêm, ức chế miễn dịch. Nếu lạm dụng Corticoid thì càng làm tăng mức độ thoái hóa khớp gối.
- Vận động quá sức: Lao động nặng hoặc tập luyện, chơi thể thao ở cường độ cao dẫn đến khớp thoái hóa nhanh hơn.
- Ăn uống thiếu khoa học: Việc ăn uống thiếu chất khiến túi hoạt dịch tiết ra ít chất nhờn, uống rượu bia quá nhiều cũng khiến sụn khớp bị hủy hoại nghiêm trọng.
Những triệu chứng của thoái hóa khớp gối
- Đau mặt trước hoặc trong khớp gối, cơn đau tăng khi vận động hoặc khi chuyển tư thế từ ngồi sang đứng. Lúc đầu sẽ xuất hiện các cơn đau nhức đầu gối, lâu dần cơn đau sẽ tăng và kéo dài.
- Khớp cứng và khó cử động sau khi ở yên một chỗ lâu. Mất linh hoạt.
- Khớp gối có thể bị sưng to.
- Chân bị lệch trục kiểu vòng kiềng (chân chữ O) hoặc kiểu chân chữ X, người bệnh có thể bị mất chức năng vận động.
Những biến chứng nguy hiểm của bệnh
Thoái hóa khớp gối mang lại những cơn đau mạn tính gây khó chịu cho người bệnh. Nếu không được điều trị kịp thời, các biến chứng do thoái hóa khớp gối sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống và sức khỏe của người bệnh, làm suy giảm chức năng vận động:
- Cứng khớp.
- Hạn chế vận động, đi lại khó khăn, thậm chí phải sử dụng nạng.
- Biến dạng khớp gối, chi dưới bị cong, vẹo vào trong hoặc ra ngoài.
- Teo cơ.
- Chứng vôi hóa sụn khớp.
- Bại liệt, tàn phế, phải dùng đến xe đẩy hoặc ngồi xe lăn để hỗ trợ đi lại.
Ngoài ra, bệnh cũng có thể dẫn đến các vấn đề về lo âu và trầm cảm, ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống người bệnh: Rối loạn giấc ngủ, giảm năng suất làm việc, tăng cân, ít tập thể dục dẫn đến tiểu đường, tăng huyết áp, bệnh tim mạch, gout.
Phương pháp chẩn đoán bệnh
Để chẩn đoán thoái hóa khớp gối, có thể sử dụng các biện pháp sau:
- Căn cứ diễn biến của bệnh để thăm khám khớp gối và thăm khám toàn thân.
- Sau đó, trên cơ sở tình trạng bệnh để chỉ định một số xét nghiệm như: Chụp X-quang, chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI).
- Trong trường hợp sưng khớp, bác sĩ sẽ siêu âm khớp, nếu có đủ điều kiện vô trùng tuyệt đối, có thể chọc hút thăm dò…
Điều trị thoái hóa khớp gối
Điều trị không dùng thuốc
- Giảm cân (nếu bị thừa cân):Việc giảm cân giúp giảm áp lực ở đầu gối do cơ thể nặng nề gây nên.
- Tập luyện các bài tập chống thoái hóa khớp gối: Bác sĩ sẽ đưa ra các bài tập tăng cường cơ bắp xung quanh đầu gối và bài tập linh hoạt giúp khớp gối chuyển động trơn tru hơn.
- Vật lý trị liệu để giảm đau: Có 2 loại phương pháp vật lý trị liệu là chủ động và thụ động. Với phương pháp thụ động thì bác sĩ sẽ là người thực hiện, còn phương pháp chủ động thì người bệnh sẽ tự làm tại nhà.
- Sửa tư thế người cho đúng: Người bệnh nên tránh ngồi xổm, ngồi bó chân và hạn chế leo cầu thang để không gây áp lực lên đầu gối.
Điều trị dùng thuốc
- Thuốc chống viêm giảm đau: Acetaminophen (Tydol), loại thuốc này được dùng cho trường hợp thoái hóa khớp gối từ nhẹ đến trung bình.
- Thuốc chống viêm không steroid: Nếu Acetaminophen không làm giảm đau thì người bệnh có thể dùng 2 loại thuốc Naproxen (Aleve) hoặc Ibuprofen (Motrin) này.
- Thuốc bôi ngoài da: Dùng các loại gel như Voltaren Emulgel bôi tại khớp gối 2-3 lần/ngày để giảm đau nhanh.
- Thuốc chống thoái hóa khớp tác dụng chậm: Glucosamine, Chondroitin, Diacerein giúp cải thiện các triệu chứng thoái hóa khớp và làm chậm tiến triển bệnh.
- Thuốc tiêm vào khớp: Corticosteroid, Acid Hyaluronic giúp bôi trơn, giảm sưng đau và cứng ở khớp gối.
- Đắp thuốc: Các nguyên liệu tự nhiên như lá ngải cứu, lá lốt, lá xương sông,… băm nhuyễn rồi đắp lên đầu gối, ngày thay thuốc 1 lần.
Phẫu thuật
- Phương pháp phẫu thuật chỉ được dùng khi những cách điều trị khác không có hiệu quả và đây là cách không khuyến khích áp dụng vì có nhiều rủi ro như biến dạng khớp, ảnh hưởng tới sức khỏe hay thời gian phục hồi lâu nhưng bệnh vẫn có thể tái diễn.
Biện pháp phòng ngừa
Người bị thoái hóa khớp gối nên ăn gì?
- Các loại cá nước lạnh: Cá hồi, cá thu, cá ngừ, cá trích là những thực phẩm có chứa nhiều acid béo omega-3 – một loại chất kháng viêm hiệu quả, người bệnh nên ăn ít nhất 3 bữa cá 1 tuần.
- Nước hầm từ xương ống hay sụn sườn bò, bê cung cấp rất nhiều chonroitin và glucosamin, là những hợp chất tự nhiên cấu thành sụn. Ngoài ra, những món ăn này còn bổ sung cho cơ thể lượng canxi dồi dào, tốt cho hệ xương khớp.
- Các loại thịt heo, thịt gia cầm được nuôi hữu cơ: Luân phiên trong khẩu phần ăn để chế độ dinh dưỡng thêm đa dạng
- Thực vật: Các loại ngũ cốc, đậu nành, rau xanh vào bữa ăn hằng ngày là những loại thực phẩm giúp tăng cường miễn dịch, chống oxy hóa rất tốt.
- Trái cây: Đu đủ, dứa, chanh, cam chứa nhiều men kháng viêm và vitamin C giúp kháng viêm hiệu quả cũng như tăng cường độ dẻo dai cho các khớp.
- Các chất béo lành mạnh như bơ thực vật, dầu dừa, dầu ôliu nguyên chất, các loại hạt. Các chất có trong bơ và đậu nành có khả năng kích thích tế bào sụn sinh sưởng collagen – một thành phần protein chính trong sụn, gân, xương.
Người bị thoái hóa khớp gối nên kiêng gì để hạn chế cơn đau?
Ngoài việc thiết chế độ dinh dưỡng khoa học tốt cho khớp gối, người bệnh đừng quên tránh xa các loại thực phẩm dưới đây:
- Thịt đỏ (thịt bò, thịt cừu, thịt lợn, thịt dê…) khi vào cơ thể tiêu hóa sẽ sản xuất ra axit. Những axit này cần một lượng lớn canxi để trung hòa. Nếu không cung cấp đầy đủ canxi, cơ thể sẽ rút canxi từ hệ xương. Như vậy đối với người bệnh, quá trình thoái hóa khớp gối diễn ra với tốc độ nhanh chóng.
- Thực phẩm chế biến sẵn chứa chất béo công nghiệp: Đồ chiên rán, nướng, khoai tây…là các loại thực phẩm làm gia tăng tình trạng viêm khớp, đặc biệt là gây tăng cân (trọng lượng cơ thể càng tăng càng gây áp lực cho sụn khớp, bề mặt sụn khớp bị hư tổn nhanh hơn).
- Thực phẩm chứa nhiều đường và carbohydrate (bánh quy, bánh ngọt, chè…) làm cản trở việc hấp thu canxi, gây tổn thương các protein trong cơ thể, gây viêm khiến hệ cơ xương khớp yếu đi.
- Ăn mặn sẽ khiến xương giòn và dễ gãy, đồng thời làm tăng tình trạng viêm, dẫn đến đau đớn hơn.
- Rượu, bia, cà phê và các loại nước ngọt có ga gây hại cho những người bị viêm khớp, thoái hóa khớp gối hoặc bệnh gout. Nếu tiêu thụ chúng trong một thời gian dài càng khiến triệu chứng đau thêm trầm trọng, việc điều trị cũng trở nên phức tạp.
Theo các chuyên gia, nếu bị thoái hóa khớp gối nghiêm trọng thì bạn không nên đi lại quá nhiều. Nhưng bạn có thể lựa chọn một số môn thể thao phù hợp như đạp xe, đi bộ, tập yoga hoặc tập dưỡng sinh nhưng với điều kiện là phải tập luyện đúng cách. Tránh các động tác như cúi người, bẻ lưng, xoay người hay nhảy tại chỗ. Những động tác này rất có hại cho những khớp đã bị thoái hóa và khiến cho bệnh nghiêm trọng hơn.
