Tiểu đêm là nỗi ám ảnh thầm kín của nhiều người bệnh. Tình trạng này nếu không được khắc phục sớm sẽ gây mất ngủ, mệt mỏi, khó chịu, làm suy giảm sức khỏe nghiêm trọng.
Bệnh tiểu đêm
Bàng quang của người trưởng thành khỏe mạnh có thể chứa khoảng 300 – 400ml nước tiểu. Khi đầy, bàng quang sẽ kích thích dẫn truyền lên não bộ để tạo ra phản xạ đi tiểu. Trong giấc ngủ đêm, thần kinh sẽ ức chế không cho bàng quang co bóp để tạo phản xạ đi tiểu, giúp duy trì giấc ngủ ngon.
Tiểu đêm là tình trạng người bệnh thường xuyên thức giấc nhiều hơn 1 lần để đi tiểu. Tỷ lệ mắc bệnh tăng dần theo độ tuổi, đặc biệt là ở người trên 50 tuổi. Vì thế, khi thức dậy đi tiểu nhiều hơn 2 lần trong đêm, bạn nên nhanh chóng đi khám. Vì đây có thể là triệu chứng ban đầu của bệnh lý ở thận hoặc một số vấn đề về chức năng sinh lý.
Nguyên nhân dẫn tới bệnh tiểu đêm
Tiểu đêm do nguyên nhân thần kinh
Dung tích bàng quang ở người bình thường chứa từ 300 – 400ml chất lỏng. Khi nước tiểu bài tiết từ thận xuống đầy bàng quang, cơ thể sẽ có phản xạ mắc tiểu. Trong khi đó, bàng quang lại được não, tủy sống, đoạn S1,S2 và hệ thần kinh ngoại biên kiểm soát. Vì thế, các vấn đề liên quan đến thần kinh cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng bàng quang, gây ra tình trạng tiểu đêm mất ngủ.
Các rối loạn thần kinh thông thường gây bí tiểu, tiểu không kiểm soát, tiểu nhiều lần hay tiểu đêm bao gồm:
- Xơ cứng rải rác từng đám.
- Hội chứng chèn ép tủy sống.
- Đái tháo đường.
- Parkinson.
Nếu nữ giới trên 60 tuổi thường xuyên bị bí tiểu nhưng đã loại trừ nguyên nhân tắc nghẽn bàng quang, thì các bệnh về thần kinh cần được nghĩ tới trong chẩn đoán bí tiểu hoặc tiểu đêm.
Các rối loạn giấc ngủ cũng có thể là nguyên nhân của hội chứng tiểu đêm. Cụ thể, chứng ngưng thở khi ngủ đã được ghi nhận làm tăng tần suất tiểu đêm.
Chính vì vậy, điều trị bệnh lý ngưng thở khi ngủ có khả năng cải thiện đáng kể tình trạng hay tiểu đêm mất ngủ.
Tiểu đêm do mất cân bằng dịch
Tiểu nhiều cả ngày lẫn đêm
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng tiểu đêm, nếu mất cân bằng dịch trong cơ thể khiến lượng nước tiểu >40ml/kg/24 giờ thì có thể nghĩ đến một số yếu tố như:
- Uống quá nhiều nước hoặc rượu bia.
- Mắc bệnh đái tháo đường.
- Tăng canxi huyết.
- Suy thận mạn.
Tiểu nhiều về đêm
Tình trạng hay tiểu đêm mất ngủ được xác định khi số lượng nước tiểu về đêm >35% tổng số lượng nước tiểu 24 giờ trong cả ngày. Các nguyên nhân bao gồm:
- Uống nhiều nước và rượu bia vào buổi tối.
- Thời gian dùng thuốc lợi tiểu gần giờ ngủ.
- Biến đổi tiết hormone chống lợi niệu do tuổi tác.
- Suy tim sung huyết gây tái phân bố dịch về đêm.
- Ứ máu tĩnh mạch gây phù.
Nhìn chung, nguyên nhân của tình trạng hay tiểu đêm thường gặp nhất là do uống quá nhiều nước khi gần đến giờ đi ngủ, đặc biệt là thức uống có chứa cồn và cafein. Vì thế người bệnh nên chú ý giảm bổ sung lượng chất lỏng vào thời điểm này để cải thiện đáng kể tình trạng tiểu đêm mất ngủ. Nếu tần suất đi tiểu vẫn chưa giảm, nên cân nhắc đến gặp bác sĩ để tìm ra nguyên nhân tiểu đêm.
Tiểu đêm do rối loạn đường tiểu dưới
Chức năng cô đặc nước tiểu giúp cơ thể ngủ suốt đêm mà không bị gián đoạn sẽ kém hiệu quả hơn theo tuổi tác. Thêm vào đó, bệnh lý phì đại tuyến tiền liệt ở nam giới lớn tuổi và các vấn đề tiết niệu ở phụ nữ cũng gây ra viêm nhiễm, khiến bàng quang yếu hơn và phải giữ nhiều nước tiểu hơn, từ đó gia tăng đi tiểu vào ban đêm. Các nguyên nhân cụ thể là:
- Bệnh niệu đạo gây nghẽn dòng chảy từ bàng quang.
- Bàng quang hoạt động quá mức.
- Quá nhạy cảm do bệnh lý hoặc mang thai.
- Nhiễm trùng đường niệu.
- Viêm bàng quang mô kẽ.
Tăng sản lành tính tuyến tiền liệt ở nam giới
Tăng sản lành tính tuyến tiền liệt, hay còn gọi là phì đại tuyến tiền liệt, là bệnh lý phổ biến nhất ở nam giới trên 50 tuổi và cũng được xem như nguyên nhân gây tiểu đêm hàng đầu. Bệnh lý lành tính này không phải ung thư, ảnh hưởng đến 50% nam giới từ 51 – 60 tuổi, con số này tăng lên tới 90% ở các quý ông độ tuổi trên 80.
Tuyến tiền liệt bao quanh niệu đạo, nếu bị phì đại sẽ gây tắc nghẽn dòng chảy, đồng thời thành bàng quang cũng dày lên và gặp khó khăn khi làm trống nước tiểu.
Có thể điều trị tăng sản lành tính tuyến tiền liệt bằng can thiệp ngoại khoa lẫn điều trị nội khoa. Thăm khám và nghe tư vấn từ bác sĩ sẽ giúp bệnh nhân thoát khỏi tình trạng sống chung với các triệu chứng của phì đại lành tính tuyến tiền liệt, không còn hay tiểu đêm nhiều lần.
Tác động của một số loại thuốc
Ngoài các nguyên nhân tiểu đêm kể trên, tác động của nhiều loại thuốc cũng chịu trách nhiệm cho hội chứng tiểu đêm mất ngủ. Trong đó, thường gặp nhất là thuốc lợi tiểu nhằm điều trị tăng huyết áp hoặc điều trị phù ngoại biên ở bàn chân và mắt cá.
Những loại thuốc được liệt kê như sau:
- Furosemide (Lasix).
- Demeclocycline.
- Lithium.
- Methoxyflurane.
- Phenytoin.
- Propoxyphene.
Biến chứng của bệnh
Nếu tần suất tiểu đêm dày đặc nhưng không có biện pháp can thiệp kịp thời, người bệnh có thể đối mặt với các biến chứng như:
- Ảnh hưởng thần kinh: Đi tiểu 2 – 3 lần trong đêm gây mất ngủ kéo dài, ngủ không sâu giấc. Lâu dần, hệ thần kinh sẽ bị ảnh hưởng, trí nhớ sụt giảm, mệt mỏi khi thức dậy buổi sáng.
- Tăng nguy cơ mắc bệnh tim: Tiểu đêm nhiều nhiều lần ở người lớn tuổi làm tăng nguy cơ mắc bệnh huyết áp, tim mạch do phải thức dậy nhiều lần, giấc ngủ bị gián đoạn.
- Tổn thương lâu dài: Tiểu đêm do những bệnh lý liên quan đến tuyến tiền liệt, u xơ tử cung, tiểu đường hay bệnh thận, nếu trì hoãn điều trị có thể gây tổn thương khó hồi phục, ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe.
Điều trị bệnh tiểu đêm
Tùy thuộc vào nguyên nhân gây tiểu đêm, bác sĩ sẽ có hướng điều trị phù hợp, cụ thể:
- Do tác động từ thuốc: Người bệnh nên sử dụng thuốc sớm hơn vào ban ngày.
- Do chứng ngưng thở khi ngủ: Người bệnh được khuyến nghị thăm khám các chuyên gia về giấc ngủ hay bác sĩ tim mạch.
- Do bệnh lý: Tiểu đêm có thể là dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng như đái tháo đường, nhiễm trùng đường tiểu… Các trường hợp tiểu đêm do bệnh lý thường sẽ thuyên giảm khi bệnh được kiểm soát tốt.
Tiểu đêm có thể được khắc phục triệt để nếu tìm ra nguyên nhân gốc rễ và điều trị sớm, vì vậy người bệnh, đặc biệt là người cao tuổi nên khám định kỳ thường xuyên để xác định được nguyên nhân của nó.
Những phương pháp đơn giản đến từ lối sống và cách sinh hoạt của bản thân có thể khắc phục được chứng tiểu đêm gồm có:
- Hạn chế ăn canh rau có tính lợi tiểu, hạn chế uống nước quá nhiều, nhất là bia rượu vào buổi tối.
- Không nên hút thuốc, uống trà, cà phê trước khi đi ngủ, đi tiểu trước khi đi ngủ, tập thể dục nhẹ nhàng trước khi ngủ để có một giấc ngủ sâu và ngon giấc.
- Uống các thuốc lợi tiểu xa ra khỏi thời gian ngủ vào ban đêm.
- Tập bài tập Kegel vật lý trị liệu đối với phụ nữ qua nhiều lần thai sản để cải thiện khả năng kiểm soát bàng quang.
Nam giới hay tiểu đêm thường nghĩ ngay đến vấn đề ở tiền liệt tuyến mà không xem xét những nguyên nhân khác. Thực tế có nhiều yếu tố kết hợp gây tiểu đêm mất ngủ, do đó bệnh nhân cần đến bệnh viện chuyên khoa kiểm tra cẩn thận để được xác định nguyên nhân tiểu đêm thông qua bệnh sử, thăm khám lâm sàng và cận lâm sàng. Xác định chính xác nguyên nhân gây tiểu đêm, kết hợp với điều chỉnh thói quen sinh hoạt phù hợp là cách giúp chữa khỏi và cải thiện hội chứng tiểu nhiều về đêm.
