Hôn mê gan hay não gan là bệnh mất chức năng não xảy ra khi gan không thể loại bỏ các độc tố ra khỏi máu. Bệnh gây ra những thay đổi về hành vi, trạng thái tinh thần và hệ thống thần kinh do suy gan.
Hôn mê gan (não gan) là bệnh gì?
Hôn mê gan hay bệnh não gan là tình trạng rối loạn rối loạn ý thức, hành vi và hôn mê do rối loạn chức năng gan gây ra. Bệnh gây ra do sự rối loạn trao đổi chất của hệ thống thần kinh trung ương do các độc tố không được gan chuyển hóa và đào thải vì suy chức năng gan. Bệnh não gan cũng là dấu hiệu gan suy yếu quá nặng.
Tình trạng này được cho là do nồng độ amoniac cao trong máu và não gây ra. Amoniac có nguồn gốc từ vi khuẩn ở dạ dày và ruột. Thông thường gan sẽ chuyển hóa amoniac. Tuy nhiên với người mắc bệnh gan, nồng độ amoniac trong máu của họ cao do gan của họ không làm việc. Amoniac qua máu, truyền đến não, ảnh hưởng chức năng của não gây ra các triệu chứng.
Nguyên nhân gây hôn mê gan
Nguyên nhân gây nên bệnh não gan được chia thành nguyên nhân ngoại sinh và nguyên nhân nội sinh.
Nguyên nhân ngoại sinh
- Bệnh nhân nuôi ăn tĩnh mạch dài ngày ăn quá nhiều protein hoặc truyền đạm quá nhiều.
- Xuất huyết tiêu hóa nặng.
- Dùng lợi tiểu mạnh làm mất nước và hạ kali máu.
- Dùng các thuốc độc cho gan: Tetracycline, thuốc kháng lao, thuốc an thần, thuốc ngủ, thuốc hạ huyết áp, thuốc kháng viêm không steroid.
- Ngộ độc rượu.
- Bệnh nhân xơ gan sau phẫu thuật.
- Nhiễm trùng gan, mật, thận, phổi, ruột.
- Chọc dò báng bụng: Do chọc nhiều lần hoặc một lần quá nhiều làm giảm lượng máu tuần hoàn qua gan.
Nguyên nhân nội sinh
- Các tình trạng như viêm gan tối cấp, viêm gan nhiễm độc, ung thư gan hoặc xơ gan giai đoạn cuối gây tổn thương gan nặng nề và lan rộng.
- Viêm gan siêu vi (viêm gan B, viêm gan C), viêm gan tự miễn hoặc hội chứng Reye làm phá hủy tế bào gan.
- Bệnh nhân xơ gan có sử dụng thêm thuốc an thần, thuốc giảm đau.
- Bị suy gan quá nặng hoặc do nối tắt cửa chủ, máu không được các tế bào gan chuyển hóa từ mạch cửa đến gan, dần trở thành các chất độc làm rối loạn chuyển hóa ở mô não.
Triệu chứng lâm sàng của bệnh
Triệu chứng lâm sàng của bệnh lý não gan thay đổi theo từng giai đoạn:
Giai đoạn 1: Giai đoạn báo trước
- Bệnh nhân thay đổi nhẹ cá tính, rối loạn hành vi. Câu trả lời của bệnh nhân vẫn còn chính xác, nhưng phát âm không rõ ràng và khá chậm, có thể run còn được gọi là run gan. Giai đoạn này thường kéo dài vài ngày hoặc vài tuần, triệu chứng đôi khi không rõ ràng, dễ bị bỏ qua.
Giai đoạn 2: Tiền hôn mê
- Bệnh nhân có dấu hiệu nhầm lẫn ý thức, rối loạn giấc ngủ, hành vi. Xuất hiện triệu chứng mất phương hướng và hiểu biết cũng giảm sút. Nói líu lưỡi, rối loạn viết, bệnh nhân có những hành vi bất thường, ngủ ngày, thậm chí ảo giác, sợ hãi. Những dấu hiệu thần kinh quan trọng trong giai đoạn này: tăng phản xạ, tăng trương lực cơ, cơ cứng cơ cẳng chân và dấu hiệu Babinski (+).
Giai đoạn 3: Giai đoạn ngủ
- Tinh thần rối loạn, một loạt các dấu hiệu thần kinh kéo dài hoặc tăng trong hầu hết thời gian. Bệnh nhân bị hôn mê, nhưng có thể được đánh đánh thức. Bệnh nhân có thể trả lời câu hỏi nhưng thường nhầm lẫn và ảo giác. Run vẫn là triệu chứng thường thấy.
Giai đoạn 4: Giai đoạn hôn mê
- Bệnh nhân rơi vào tình trạng mất hoàn toàn ý thức, không thể tỉnh dậy khi kích thích, khó chịu với tư thế kích thích đau và phản ứng, phản xạ gân, cơ tăng. Hôn mê sâu, các phản xạ thay đổi khác nhau, giảm trương lực cơ, có thể có co giật kịch phát, rung giật mắt và tăng thông khí.
- Tổn thương gan nghiêm trọng thường vàng da rõ rệt, chảy máu tiêu hóa và hơi thở có mùi gan. Bệnh sẽ diễn biến phức tạp bởi một loạt các biến chứng nhiễm trùng, hội chứng gan thận và phù não.
Bệnh não gan có nguy hiểm không?
Bệnh não gan là biến chứng nặng của xơ gan, tiên lượng rất nặng, tử vong 90- 95% nhất là hôn mê gan nội sinh. Riêng đối với hôn mê gan ngoại sinh nếu điều chỉnh được các yếu tố thuận lợi sau 48- 72 giờ bệnh nhân có thể ra khỏi hôn mê.
Tiên lượng bệnh phụ thuộc vào các yếu tố thuận lợi gây hôn mê gan và tiến triển của bệnh xơ gan.
Điều trị hôn mê gan
Hầu hết bệnh nhân bị bệnh hôn mê gan đều phải nhập viện. Mục tiêu điều trị là tìm ra và điều trị những nguyên nhân gây ra bệnh như thuốc, xuất huyết dạ dày, ruột, hoặc những vấn đề về trao đổi chất. Đặc biệt, nếu nguyên nhân là xuất huyết dạ dày, ruột, thì bệnh nhân cần được điều trị ngay lập tức.
- Ghép gan: Cho đến nay ghép gan vẫn là biện pháp hoàn hảo nhất trong điều trị xơ gan và hội chứng não-gan, tuy nhiên thiếu nguồn tạng hiến là trở ngại chính đối với phương pháp này.
- Thúc đẩy sự chuyển hóa các chất độc hại, sửa chữa các rối loạn chuyển hóa acid amin. Sử dụng các thuốc làm giảm amoniac.
- Giảm hấp thụ các chất độc từ đường ruột.
Ngoài ra, hiện nay giới chuyên khoa còn sử dụng một sô phương pháp khác như điều chỉnh tỷ lệ amino acid chuỗi nhánh hay sử dụng hợp chất đối kháng thụ thể GABA/BZ để điều trị bệnh não gan.
Để phòng ngừa bệnh não gan, mọi người cần chủ động phòng ngừa các bệnh về gan như xơ gan, viêm gan siêu vi B,.. Bệnh nhân đã bị bệnh gan nên tránh tất cả các yếu tố nguy cơ đã đề cập gây ra bệnh não gan.
