Trật khớp vai gây đau đớn và có thể dẫn đến các biến chứng như hạn chế tầm vận động của vai, sai lệch khớp xương bả vai tái diễn. Nếu không chữa trị bệnh tận gốc và đúng cách, người bệnh phải đối mặt với cơn đau dai dẳng và gặp khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày.
Trật khớp vai là bệnh gì?
Khớp vai là khớp có khả năng di động nhất và thường xuyên phải di chuyển theo nhiều hướng khác nhau nhất trong cơ thể. Khớp vai gồm ổ chảo của xương bả vai chứa chỏm cầu của xương cánh tay.
Trật khớp vai là tình trạng chỏm xương cánh tay bị trật khỏi ổ chảo xương bả vai, gây biến dạng khớp. Chệch khớp bả vai khiến người bệnh cảm thấy đau đớn và mất vận động bình thường của khớp tạm thời.
Nếu bị trật nhiều lần, các dây chằng bị giãn hoặc bị đứt làm cho hệ thống cố định của khớp mất vững. Lúc này, hệ thống sụn viền và dây chằng bao khớp bị tổn thương. Trên thực tế, vai thường bị trật ra trước, sau hoặc đi xuống dưới, trật hoàn toàn hoặc một phần.
- Trật vai ra trước: Chiếm 95% các trường hợp trật khớp ở vùng vai. Chỏm xương bị lật ra trước ổ chảo xương vai, có thể hướng xuống dưới hoặc vào trong, gồm các dạng chỏm ngoài mỏm quạ (còn gọi là bán trật), chỏm dưới mỏm quạ, chỏm trong mỏm quạ và chỏm dưới xương đòn.
- Trật vai ra sau: Vì có xương bả vai án ngữ nên trường hợp này rất hiếm, chỉ chiếm khoảng 5% các trường hợp. Thường do ngã chống tay trong tư thế khép vai hoặc bị động kinh, điện giật.
- Trật vai xuống dưới ổ chảo: Cánh tay quật ngược lên phía trên. Trường hợp này ít gặp.
Nguyên nhân khiến khớp vai bị trật
Chấn thương vai xảy ra khi có một lực rất mạnh tác động trực tiếp lên phía trước hoặc phần trên cùng của vai, khiến các khớp xương bị lệch ra khỏi vị trí ban đầu. Một số nguyên nhân phổ biến khiến vai bị trật khớp:
- Chấn thương khi chơi thể thao: Vai bị trật khớp là chấn thương thường gặp khi chơi các môn thể thao như bóng đá, bóng chuyền, bóng rổ, cầu lông, những môn thể thao dễ té ngã như trượt tuyết núi cao, trượt tuyết phản lực…
- Va chạm đột ngột: Vật thể nặng rơi trúng vai, va đập mạnh trong tai nạn giao thông hay tai nạn lao động dễ gây trật khớp vai.
- Té ngã: Ngã chống tay, đập vai khiến vùng vai bị ảnh hưởng trực tiếp, chẳng hạn như ngã trên sàn nhà do trơn trượt, ngã từ cầu thang…
- Mang vác đồ nặng: Khuân vác hay mang xách đồ đạc nặng kèm theo không đúng tư thế cũng có nguy cơ bị trật khớp vai.
Những dấu hiệu nhận biết
Các triệu chứng của vai trật khớp có thể bao gồm:
- Biến dạng phần vai có thể nhìn thấy rõ bằng mắt thường; sờ vai thấy hõm khớp rỗng do chỏm xương cánh tay đã bật ra ngoài.
- Xuất hiện các cơn đau, biên độ vận động khớp vai giảm hoặc mất hoàn toàn, không cử động được.
- Sưng hoặc bầm tím vùng vai, cánh tay.
- Các cơ bắp ở vai có thể bị co thắt.
- Không có khả năng di chuyển khớp vai.
- Trật khớp vai cũng có thể gây tê, ngứa ran ở gần vùng chấn thương. Cơ bắp tại vai có thể sẽ bị co thắt gây đau hơn.
Những nguy hiểm có thể xảy ra khi trật khớp vai
Khi tình trạng trật khớp vai không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm khó lường như:
- Tổn thương thần kinh: Đặc biệt là liệt dây thần kinh mũ. Cách nhận biết liệt dây thần kinh mũ là kể cả sau khi nắn khớp vai xong cánh tay vẫn không dạng được và mất cảm giác ở vùng cơ bả vai.
- Tổn thương mạch máu: Có khoảng 1% trường hợp bị trật khớp khiến động mạch ở nách có thể bị tắc do tổn thương lớp áo giữa và lớp áo trong. Có trường hợp bị rách thành bên do đứt gốc một nhánh bên hoặc bị co thắt.
- Tổn thương chóp xoay vai: Biến chứng này chiếm 55% người bị trật khớp vai ra trước và tăng 80% với những người trên 60 tuổi, gây nên các cơn đau vai kéo dài, cử động ngoài của vai bị yếu.
- Gãy xương kèm theo: Khoảng 30% bệnh nhân bị trật khớp vai gãy xương kèm theo. Gồm những biến chứng sau: vỡ bờ ổ chảo, biến dạng chỏm xương cánh tay dạng Hill-Sachs, gãy đầu trên xương cánh tay.
Người bị trật khớp vai nếu được điều trị kịp thời và đúng cách thì sẽ nhanh chóng phục hồi. Thế nhưng, nếu hoạt động sai tư thế hoặc bị tổn thương bên trong khớp vai thì có khả năng tình trạng trật khớp vai sẽ tái diễn nhiều lần.
Cách xử lý khi bị trật khớp vai
Xử lý bước đầu
Khi phát hiện bị trật khớp vai, bạn cần có phương pháp xử lý đúng cách trước khi đến bệnh viện để đảm bảo tình trạng trật khớp vai không trở nên tồi tệ hơn.
- Hạn chế cử động: Khi bị trật khớp vai, bạn nên dừng các cử động khớp vai như lắc tay, xoay khớp hay nắn khớp để không tạo áp lực lên khớp và những dây chằng, dây thần kinh, cơ, mạch máu xung quanh khớp vai không bị ảnh hưởng quá nhiều.
- Cố định khớp vai: Bạn dùng băng vải để quấn cố định khớp vai nhằm nâng đỡ khớp đang bị tổn thương.
- Chườm đá: Bạn chườm đá lạnh lên vùng khớp vai bị trật để giảm sưng và giảm đau.
Cuối cùng khi cơn đau đã được làm dịu, bạn nên đến bệnh viện để được kiểm tra và có cách điều trị phù hợp.
Phương pháp điều trị trật khớp vai
Khi bị trật khớp, phương pháp điều trị có thể là kéo nắn rồi băng bất động khoảng 2 – 4 tuần đối với trật khớp vai mới và dùng phẫu thuật điều trị đối với trật khớp vai cũ hoặc trật khớp vai tái đi tái lại. Cụ thể:
- Nắn lại vai: Đây là cách chữa trật khớp vai phổ biến khi trật khớp mới và mức độ nhẹ, bác sĩ có thể nắn lại vai bị trật bằng một số thao tác nhẹ để giúp xương vai trở lại vị trí đúng. Tùy thuộc vào mức độ đau và sưng, bạn sẽ được chỉ định dùng thuốc đến khi xương vai trở lại vị trí ban đầu thì các triệu chứng sẽ được cải thiện ngay lập tức.
- Phẫu thuật: Bạn có thể sẽ phải làm phẫu thuật nếu khớp vai hoặc dây chằng yếu, có yếu tố mắc lại dù đã phục hồi và tăng cường chức năng. Trong một số trường hợp, có thể sẽ cần phẫu thuật nếu dây thần kinh hoặc mạch máu bị tổn thương.
- Cố định: phương pháp này sử dụng đai cố định để giữ vai ổn định trong vài tuần. Thời gian đeo đai cố định phụ thuộc vào tình trạng trật khớp vai của bạn.
- Thuốc: Bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau, giảm phù nề giúp cho bạn cảm thấy thoải mái trong khi chờ đợi khỏi bệnh.
- Phục hồi chức năng: Khi bạn được nẹp vai hoặc gỡ bỏ băng đeo, bạn sẽ bắt đầu quá trình phục hồi chức năng.
Nếu tình trạng bệnh nhẹ, không ảnh hưởng đến các dây thần kinh lớn hoặc tổn thương bên trong khớp, khớp vai có thể sẽ được cải thiện trong một vài tuần. Nếu hoạt động quá sớm sau khi bị trật khớp vai thì có thể sẽ làm tổn thương khớp vai hoặc trật khớp thêm lần nữa.
Biện pháp phòng ngừa
Khi khớp vai bị trật nhiều lần, các cấu trúc sụn viền hay dây chằng bao khớp bị rách rộng hơn, dẫn đến gãy mảnh xương, khuyết xương… từ đó khiến cho khả năng vận động của vai suy giảm. Để phòng ngừa trật khớp vai, bạn có thể tham khảo những điều dưới đây.
Với người đã bị trật khớp cần hồi phục:
- Thực hiện các bài tập hồi phục theo sự chỉ dẫn của bác sĩ.
- Tuân thủ thời gian không cử động khớp vai để việc phục hồi nhanh hơn.
- Tập luyện vai để tăng sức mạnh và sự linh hoạt.
- Chườm mát quanh vùng vai để giảm viêm, giảm đau.
Với những người chưa bị trật khớp:
- Rèn luyện cơ thể thường xuyên để duy trì sự dẻo dai của khớp và săn chắc cơ bắp.
- Hạn chế mang vác vật nặng sai tư thế.
- Cẩn thận hơn trong các hoạt động hàng ngày.
- Khi thấy có dấu hiệu bị trật khớp, bạn cần đến gặp bác sĩ để khám và có hướng điều trị thích hợp.
Người bệnh cần tuân theo hướng dẫn tập luyện của bác sĩ điều trị để có kết quả hồi phục tốt nhất, tránh vận động quá sớm hoặc vận động sai cách vì có thể khiến khớp vai bị tổn thương nghiêm trọng hơn.
