Viêm gan A (HAV) là một trong những loại viêm gan siêu vi phổ biến thường gặp ở những nước chậm phát triển. Bệnh có liên quan chặt chẽ với việc dùng nước hoặc thực phẩm không an toàn, vệ sinh cá nhân kém và quan hệ tình dục không lành mạnh.
Viêm gan A là bệnh gì?
Viêm gan A (Hepatitis A Virus) là bệnh nhiễm trùng gan cấp tính do virus viêm gan A gây nên. Bệnh khiến các tế bào biểu mô gan bị tổn thương, làm ảnh hưởng đến hoạt động và chức năng gan. Virus viêm gan A được truyền thông qua đường tiêu hóa, từ nguồn thức ăn và nước uống nhiễm bẩn. Hầu hết người bệnh hồi phục hoàn toàn và có được miễn dịch với bệnh suốt đời.
Người bệnh có thể bị giảm chức năng gan khi xét nghiệm máu và có một số dấu hiệu điển hình như: Ngứa, vàng da, vàng mắt, đau bụng hoặc đau tức, khó chịu ở vùng bụng, nước tiểu sẫm màu,… Hiện nay đã có vaccine phòng bệnh HAV hiệu quả và an toàn.
Nguyên nhân gây bệnh viêm gan A
Tác nhân gây bệnh là virus viêm gan A. Loại virus này thường tồn tại trong thức ăn, nước uống, đồ dùng gia đình, vật dụng sinh hoạt cá nhân, trong môi trường đất và nước.
Ở người mắc bệnh HAV, virus được tìm thấy nhiều nhất trong phân, nước bọt, nước tiểu. Các chất thải của người bệnh được thải ra ngoài sẽ làm ô nhiễm môi trường xung quanh, phát tán virus rộng rãi. Những đường lây lan chính của virus viêm gan A bao gồm:
- Ăn thức ăn chế biến bởi người bị HAV không rửa tay kỹ sau khi đi vệ sinh.
- Uống nước ở nguồn nước ô nhiễm.
- Ăn sò, ốc sinh sống ở nguồn nước ô nhiễm.
- Tiếp xúc thường xuyên với người bệnh HAV.
- Quan hệ tình dục với người đang mang virus.
Ngoài ra, virus cũng có thể lây truyền qua đường máu, tuy nhiên khả năng lây lan theo cách này là rất thấp vì có rất ít virus viêm gan A tồn tại trong máu người bệnh.
Những triệu chứng khi nhiễm bệnh viêm gan A
Dấu hiệu HAV thường xuất hiện đột ngột sau khi người bệnh nhiễm virus 2 – 4 tuần, tuy nhiên không phải người bệnh nào cũng xuất hiện dấu hiệu bệnh. Dưới đây là những biểu hiện hiệu hay gặp ở người bệnh HAV:
- Mệt mỏi: Đây là biểu hiện xuất hiện đầu tiên khi bị bệnh HAV, khi đó gan hoạt động kém hơn, các chất độc có hại được giữ lại trong cơ thể làm cho toàn thân có cảm giác mệt mỏi, khó chịu trong người.
- Rối loạn tiêu hóa: Gan cũng tham gia vào quá trình tiêu hóa thức ăn nên khi nhiễm virus viêm gan A thì vai trò này giảm đi, khi đó sẽ xuất hiện các dấu hiệu bệnh đường tiêu hóa như: chán ăn, buồn nôn, nôn, đau bụng nhẹ ở vùng bên phải xương sườn, tiêu chảy, táo bón….
- Sốt nhẹ: Khi cơ thể bị viêm ở bất kỳ bộ phận nào thì lượng bạch cầu được điều động tăng cao để chống lại các tác nhân xâm nhập, nếu sốt thường xuyên, theo giờ giấc cố định thì nên kiểm tra xem mình có đang bị HAV không.
- Biểu hiện ngoài da: Chất độc giữ lại trong gan sẽ phát ra ngoài thông qua các biểu hiện ngứa da, mụn nhọt. Một dấu hiệu khác là lượng albumin tăng cao trong gan sẽ làm cho da có màu vàng nhạt hoặc đậm tùy vào mức độ nghiêm trọng của bệnh.
- Nước tiểu có màu vàng: Lượng albumin cũng được đào thải qua thận, nên khi quan sát thấy nước tiểu thường xuyên có màu vàng đậm thì nên cân nhắc kiểm tra ngay bệnh viêm gan để hỗ trợ cải thiện bệnh sớm. Đây là một dấu hiệu chung xuất hiện ở hầu hết các bệnh viêm gan B, C, viêm gan do rượu…
- Đau cơ, khớp: Triệu chứng này thường ít gặp, có khoảng 10% người mắc phải viêm gan A có thể gặp phải triệu chứng này.
Không giống viêm gan B, virus viêm gan A không gây ra bệnh cảnh viêm gan mạn tính, tức là tình trạng viêm gan không kéo dài quá 6 tháng và rất hiếm khi gây chết người. Một tỷ lệ nhỏ tử vong trong bối cảnh của suy gan cấp tính. Bệnh HAV hoàn toàn có thể được điều trị khỏi sau 2-4 tuần. Các cách phòng bệnh HAV cũng tỏ ra có hiệu quả trong việc làm giảm tỷ lệ mắc bệnh.
Hơn 90% người trưởng thành nhiễm virus viêm gan A ít nhất một lần trong đời, hầu hết không có triệu chứng bệnh HAV. Vì thế hầu hết những người trưởng thành đã có kháng thể tự nhiên bảo vệ chống lại bệnh viêm gan A suốt đời.
Đối tượng dễ có nguy cơ mắc bệnh
Bất cứ ai chưa được tiêm phòng hoặc bị nhiễm trước đó đều có thể bị nhiễm vi rút viêm gan A. Đối tượng mắc bệnh thường gặp nhất là trẻ em 5 – 14 tuổi.
Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm gan A, bao gồm:
- Môi trường sinh sống kém vệ sinh.
- Thiếu nguồn nước sạch.
- Sống trong một gia đình có người nhiễm bệnh.
- Tiếp xúc người bị viêm gan A cấp tính.
- Đi du lịch đến các khu vực xảy ra bệnh viêm gan A mà không được tiêm chủng.
- Sống chung hoặc có quan hệ tình dục với người mắc bệnh, bao gồm cả quan hệ tình dục đồng giới nam.
Chuẩn đoán bệnh viêm gan A
Để chẩn đoán bệnh viêm gan siêu vi A, đầu tiên, bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng mà người bệnh đang gặp phải, cũng như xem xét tiền sử bệnh cá nhân. Sau đó, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện xét nghiệm máu để phát hiện các kháng thể đặc hiệu của HAV trong máu.
Khi nhiễm virus viêm gan A, cơ thể người bệnh sẽ tạo ra kháng thể chống lại virus này, gọi là anti-HAV (gồm 2 loại là IgM và IgG). Việc kiểm tra các kháng thể này giúp bác sĩ xác định tình trạng nhiễm virus HAV.
Kháng thể IgM (Anti HAV-IgM)
Nếu kết quả xét nghiệm dương tính (có hiện diện kháng thể IgM trong huyết tương), người bệnh có thể đang nhiễm hoặc nhiễm virus viêm gan A trong thời gian gần đây. Kháng thể IgM xuất hiện sớm sau khi người bệnh có biểu hiện lâm sàng đầu tiên và đạt đỉnh sau 60 – 90 ngày nhiễm virus. Sau 3 – 12 tháng nhiễm virus, kháng thể này sẽ biến mất.
Kháng thể IgG (Anti HAV-IgG)
Nếu hiện diện kháng thể IgG trong máu, người bệnh có thể đã nhiễm virus viêm gan A gần đây hoặc đã từng nhiễm nhiều năm trước đó. Sau khi kháng thể IgM biến mất, kháng thể IgG sẽ xuất hiện và tồn tại vĩnh viễn trong máu để bảo vệ cơ thể chống lại sự tấn công của virus HAV.
Kết quả của các xét nghiệm này cũng cho biết người được xét nghiệm đã từng được tiêm vắc xin phòng bệnh viêm gan A hay chưa. Nếu bệnh nhân đã từng được tiêm vắc xin này và xét nghiệm cho kết quả dương tính với kháng thể anti-HAV nghĩa là vắc xin có hiệu quả.
Ngoài xét nghiệm viêm gan A, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh kiểm tra nồng độ bilirubin máu, nồng độ men gan để xác định mức độ tổn thương và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.
Điều trị viêm gan A
Đối với bệnh HAV điều trị chỉ giúp nâng đỡ thể trạng và giải quyết các triệu chứng. Không có phương pháp đặc hiệu để điều trị viêm gan A. Cơ thể người bệnh sẽ tự đào thải virus viêm gan A sau vài tuần mà không cần chữa trị. Bệnh nhân có thể được chăm sóc ở nhà mà không cần phải nhập viện.
Đối với bệnh HAV: Đây là một căn bệnh ngắn hạn vì thế cách điều trị sẽ đơn giản hơn. Nếu bạn có triệu chứng nôn mửa hoặc tiêu chảy, hãy đến phòng khám để được kê toa và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Tiêm ngừa viêm gan A có thể giúp ngăn ngừa bệnh.
Lời khuyên tốt nhất dành cho người bệnh HAV chính là hỗ trợ cải thiện tại nhà, thay đổi cách sinh hoạt, cụ thể như sau:
- Bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng cho cơ thể: Để đảm bảo sức khỏe, giúp cơ thể nhanh chóng hồi phục, người bệnh cần đảm bảo cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cho cơ thể. Người bệnh viêm gan A nên chọn các loại thực phẩm giàu protein, lượng calo cao, cũng có thể uống nước ép trái cây hoặc sữa thay cho nước lọc.
- Ăn nhiều bữa nhỏ: Người bệnh HAV có thể cảm thấy chán ăn, ăn không ngon, khó tiêu… Để đảm bảo nạp đủ calo cho cơ thể, giúp bạn tiêu hóa dễ dàng hơn người bệnh nên chia khẩu phần ăn thành nhiều bữa nhỏ thay vì các bữa lớn sẽ giúp tiêu hóa dễ dàng hơn, giảm cảm giác khó chịu.
- Tránh uống rượu: Trong thời gian hỗ trợ cải thiện bệnh viêm gan A, người bệnh cần tránh các chất kích thích như cồn, thuốc lá vì khi uống rượu bia, chất kích này có thể làm bệnh nặng hơn và lâu khỏi.
- Nghỉ ngơi: Người bệnh HAV cần tránh làm việc mất sức, tốt nhất nên tập trung nghỉ ngơi, ngủ đủ 7 – 9 tiếng mỗi ngày cho đến khi cảm thấy thấy cơ thể tốt hơn.
Bên cạnh đó, trong quá trình sinh hoạt hàng ngày, người bệnh cũng cần thực hiện các biện pháp để giảm nguy cơ lây truyền virus viêm gan A cho người khác:
- Tránh quan hệ tình dục: Người bệnh HAV cần tránh tất cả các hoạt động tình dục để hạn chế nguy cơ lây nhiễm cho đối phương. Việc sử dụng bao cao su không đem lại hiệu quả phòng tránh lây nhiễm đối với căn bệnh này.
- Rửa sạch tay sau khi đi vệ sinh: Rửa tay sạch sẽ theo đúng quy trình 6 bước của Bộ y tế không chỉ giúp ngăn ngừa lây nhiễm HAV mà còn bảo vệ người bệnh khỏi nhiều căn bệnh nguy hiểm khác.
Không chuẩn bị thức ăn cho người khác: Người bệnh dễ dàng lây truyền virus HAV trong quá trình chế biến thức ăn. Do đó, bệnh nhân không nên làm điều này cho đến khi tình trạng viêm nhiễm hoàn toàn được chữa khỏi.
Biện pháp phòng tránh nhiễm bệnh viêm gan A
Cách tốt nhất để phòng bệnh viêm gan siêu vi A là tiêm phòng vacxin viêm gan A, thay đổi chế độ ăn uống, bổ sung các thực phẩm có lợi cho gan, chủ động chống độc và bảo vệ gan.
rung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh khuyến cáo vắc-xin viêm gan A cho những người sau đây:
- Tất cả trẻ em từ 1 tuổi trở lên.
- Gia đình và người chăm sóc người nhận con nuôi từ các nơi HAV phổ biến.
- Những người tiếp xúc trực tiếp với những người bị HAV.
- Nhân viên phòng thí nghiệm có thể tiếp xúc với HAV.
- Những người có quan hệ tình dục (đồng và khác giới) với nhiều bạn tình.
- Những người làm việc hoặc đi du lịch ở những nơi trên thế giới có HAV phổ biến.
- Người bị rối loạn yếu tố đông máu.
- Những người mắc bệnh gan mạn tính, bao gồm viêm gan B hoặc viêm gan C.
- Bất cứ ai muốn có được sự bảo vệ (miễn dịch).
Để ngăn ngừa nhiễm trùng, hãy:
- Gọt vỏ và rửa tất cả các loại trái cây và rau quả tươi.
- Hạn chế ăn thịt và cá sống hoặc nấu chưa chín.
- Uống nước đóng chai và sử dụng khi đánh răng. Nếu nước đóng chai không có sẵn, hãy đun sôi nước máy trước khi uống.
- Tránh tất cả đồ uống có độ tinh khiết không rõ.
- Chú ý vệ sinh sạch sẽ.
Để giữ được một lá gan khỏe mạnh, hạn chế nguy cơ mắc các bệnh lý về gan, bên cạnh việc quan tâm đến chế độ ăn uống, bạn cần chủ động chống độc, bảo vệ gan, kiểm soát tế bào Kupffer (đại thực bào thường trú ở gan). Đây cũng chính là biện pháp tốt giúp phòng ngừa và cải thiện các bệnh lý về gan được các chuyên gia khuyến nghị.
